توپ خوب و تکنیک خوب: نگاهی به ترند گل‌های از راه دور در یورو 2024

هفت‌یک- حال و هوای روزهای ابتدایی یورو 2024 بسیار مثبت بوده است. ما شاهد بازی‌هایی با ضرباهنگ بالا و صدالبته پرگل، اتمسفر عالی در ورزشگاه‌ها و عملکرد پایاپای از جانب تیم‌های ضعیف‌تر بوده‌ایم. اما شاید بتوان گفت که چشمگیرترین جنبه‌ی این یورو تا به اینجا تعداد بالای گل‌های از راه دور بوده است.

در دورانی که بسیاری باور دارند که اقدام به شوت کردن از راه دور در فوتبال سطح اول باشگاهی کمرنگ شده است، آمارهای یورو 2024 خلاف این را به ما می‌گویند: 12 گل از 42 گلی که تا بحال به‌ثمر رسیده‌اند حاصل شوت‌هایی از بیرون محوطه بوده‌اند (توضیح مترجم: این مقاله بعد از بازی‌های روز چهارشنبه نوشته شده است). آیا این فکتی است که بتوان تحلیلی را بر بنیان آن استوار کرد؟ و اگر بله، علت موفقیت بالای شوت‌های از راه دور چه بوده است؟

نخست باید گفت که در خصوص کاهش تعداد گل‌های از راه دور اغراق صورت گرفته است و برای اثبات این مدعا می‌توان به آمار گل‌های لیگ برتر استناد کرد. این یقینا درست است که میزان شوت‌ها در گذر زمان به‌طور پیوسته رو به کاهش بوده است. این نیز حقیقت دارد که درصد و تعداد شوت‌های خارج از محوطه نیز نسبت به گذشته کاهش یافته است. اما سوءتفاهم‌ها و تصورات غلطی نیز در این بین وجود دارد.

اول اینکه به‌طرز غیرمنتظره‌ای این کاهش‌ها منجر به پایین آمدن تعداد گل‌های به‌ثمر رسیده از راه دور نشده‌اند. امروزه بازیکنان کمتر شوت می‌زنند و به همان نسبت تعداد کمتری از شوت‌هایشان نیز از راه دور شلیک می‌شود. با این حال آنها هنوز هم کاملا مختارند که در لحظه‌ی مناسب اقدام به شوت زدن از بیرون محوطه کنند. و با در نظر گرفتن اینکه هر دو فصل اخیر لیگ برتر فصل‌هایی رکوردشکن از حیث تعداد گل به‌ثمر رسیده بودند، بررسی الگوهای کلی مربوط به این دو فصل هرگز حاکی از کاهش تعداد گل‌های از راه دور نیستند (سه فصل ابتدایی لیگ برتر با حضور 22 تیم برگزار شده و بنابراین آمارهای مربوط به این سه فصل جهت ایجاد تناسب مورد تعدیل قرار گرفته است).

در مجموع، میانگین 147 گل به‌ازای هر فصل در بازی‌های لیگ برتر به‌ثبت رسیده است و فصل گذشته این تعداد روی عدد 143 ایستاده است. درست است که مطابق آمار شوت‌های راه دور کمتری نسبت به گذشته زده می‌شود و درصد گل‌های از بیرون محوطه نیز کاهش یافته است اما این کاهش به قدری نیست که ایجاد نگرانی کند.

نکته‌ی دوم این است که می‌توان -برخلاف باور مرسوم- در نقش اساسی تحلیل‌های آماری در این خصوص تردید کرد. البته در مورد ورزش بسکتبال باید گفت که رواج این تحلیل‌ها بدون شک باعث کاهش میزان شوت‌های از راه دور شده است. گرچه استفاده از شاخص امید گل (xG) نیز احتمالا منجر به نتیجه‌ای مشابه در فوتبال شده است اما در نگاه واقع‌بینانه باید گفت که میزان شوت‌های از راه دور حتی پیش از رواج گسترده‌ی این تحلیل‌های آماری نیز به‌طور مرتب رو به کاهش بوده است.

نگاهی به فوتبال‌های دهه‌ی شصت میلادی بیندازید تا از میزان شوت‌های شلیک‌شده از فواصل دور و بسیار دور شگفت‌زده شوید (که البته تقریبا هیچکدام از آنها نیز منجر به گل نمی‌شدند). نگاهی به نقشه‌ی شوت‌های شلیک‌شده در فینال جام جهانی 1966 بیندازید تا بفهمید که تیم‌ها در آن زمان چقدر راحت و بی‌نتیجه مالکیت توپ خود را هدر می‌دادند.

تغییر عمیق در این رویکرد در طی دهه‌های متوالی را می‌توانید در نمودار زیر ببینید که تعداد شوت‌ها به‌ازای هر گل را از جام جهانی 1966 به این‌سو نشان می‌دهد. این کاهش قابل ملاحظه در خصوص شوت‌های از راه دور نیز کاملا صادق است.

بنابراین اگرچه رواج استفاده از داده‌های آماری ممکن است باعث تسریع این فرآیند شده باشد، اما خود این پروسه از مدت‌ها پیش از رواج تحلیل‌های آماری آغاز شده بود.

در خصوص یورو 2024 نخست باید گفت که در حال حاضر داده‌های نسبتا کمی در اختیار ماست چرا که تا بحال پانزده بازی بیشتر برگزار نشده است. دوم اینکه باید در ارزیابی گل‌های به‌ثمر رسیده از راه دور واقع‌بین بود. بله، برخی از این گل‌ها حقیقتا فوق‌العاده و بی‌نقص به‌ثمر رسیدند. اما گل کودی خاکپو مقابل لهستان و گل اریک یانزا مقابل دانمارک هردو در طی مسیر با برخورد به بازیکنان تغییر جهت دادند. گل دقیقه‌ی 97 کریم آکتورکوگلو برای ترکیه در مقابل گرجستان نیز در برابر یک دروازه‌ی خالی به‌ثمر رسید و بنابراین نمی‌توان آن را یک شوت از راه دور به‌حساب آورد. همچنین دو گل آلمان مقابل اسکاتلند نیز درست از پشت خط هجده قدم شلیک شدند و با فاصله‌ی 17 و 20 متری از دروازه به‌سختی می‌توان آنها را شوت از راه دور در نظر گرفت.

در عین حال گل‌های از راه دور بی‌نظیری نیز در این یورو به‌ثمر رسیدند، از جمله دو گل رومانی مقابل اوکراین و دو گل ترکیه مقابل گرجستان. نکته‌ی جالب در خصوص این گل‌ها خط سیر توپ تا رسیدن به دروازه است. ضربات از راه دور در این تورنمنت اغلب شوت‌هایی محکم که در طی یک خط صاف به تور دروازه بچسبند نبوده‌اند. آنها در عوض ضرباتی قوس‌دار بودند که به‌شکلی زاویه‌دار راهی دروازه شدند. موفقیت این نوع از ضربات وابسته به این است که توپ به‌خوبی در هوا چرخ بخورد.

بیایید به نمودار گل‌های به‌ثمر رسیده از راه دور در لیگ برتر برگردیم. دو فصلی که بیشترین تعداد گل از این حیث را مال خود کرده‌اند همان دو فصلی هستند که کریستیانو رونالدو در منچستریونایتد به هر شکل و از هر فاصله‌ای توپ را به تور دروازه می‌چسباند. اگرچه که رونالدو به‌تنهایی علت این جهش قابل ملاحظه نیست اما بررسی سبک ضربات از راه دور او یقینا می‌تواند مفید باشد.

ضربات او سبک خاص و منحصر بفردی داشتند. او به زیر توپ ضربه می‌زد که منجر به پدید آمدن کاتی ویژه در آن می‌شد. مشهورترین نمونه در این خصوص ضربه‌ی کاشته‌ی او مقابل پورتسموث است اما نمونه‌ی کامل‌تر می‌تواند گل او مقابل بولتون باشد. روی این ضربه توپ در ابتدا به‌شکلی کاملا نرمال از روی زمین بلند شد اما سپس به‌طور ناگهانی ارتفاع گرفت و بعد هم دوباره پایین آمد. باید گفت که این نوع از حرکت توپ می‌بایست تصادفی تلقی گردد. یعنی چیزی که از کنترل رونالدو خارج بود. اندی گری -گزارشگر بازی با بولتون- در صحنه‌ی مربوط به این گل گفت:«توپ تمام حرکت‌های ممکن را انجام داد. بالا و پایین رفت و شیب و زاویه گرفت. فقط به توپ نگاه کنید. نگاهش کنید! باورنکردنی است!»

رونالدو استاد ضربه زدن به توپ‌های مورد استفاده در آن دوران بود. و با توجه به آمار گلزنی او در طی کارنامه‌ی حرفه‌ای‌اش باید گفت که شیوه‌ی ضربه زدن به سایر توپ‌ها را نیز در گذر زمان آموخت. اما در عین حال توانایی‌اش برای زدن ضربات کاشته‌ای از آن دست را به‌طرز مشهودی از دست داد. علتش نیز تغییر کردن توپ‌ها بود. رونالدو در ادامه نیز به اجرای تکنیک خاص خود در ضربات ایستگاهی ادامه داد اما آمار گلزنی‌اش به‌شدت افت کرد. در مواقعی که ضرباتش گل می‌شد نیز به‌نظر می‌رسید که علتش رها کردن تکنیک خود و استفاده از تکنیک‌های مرسوم و کات دادن معمولی به توپ بود. گل فوق‌العاده‌اش در مقابل اسپانیا در جام جهانی 2018 یک نمونه در این خصوص به‌شمار می‌رود.

بهترین کاشته‌زن عصر حاضر جیمز وارد-پراوس است که در طی سال‌های اخیر برای ساوتهمپتون و وستهام بازی کرده است. وارد-پراوس از تکنیک دیوید بکام برای کاشته زدن استفاده می‌کند. تکنیکی که زمانی رونالدو و دیدیه دروگبا و سایرین نیز از آن استفاده می‌کردند اما سپس برای مدت‌ها محو و فراموش شد.

توپ مورد استفاده در یورو 2024 چندان متفاوت با سایر توپ‌ها نیست و به‌نظر می‌رسد که از سرعت حرکت بالایی نیز برخوردار است. اما نکته‌ی کلیدی در خصوص این توپ این است که به شیوه‌ی درستی حرکت می‌کند. ما نمونه‌های خوبی از چهار شیوه‌ی متفاوتی داریم که بازیکنان می‌توانند از طریق آنها توپ را به‌طرزی سنجیده حرکت دهند.

شما می‌توانید به شیوه‌ی مرسوم با کات روی پا به توپ ضربه بزنید تا حرکتی نرم به آن بدهید. استفاده از کات نوک پا یا بیرون پا برای ضربه زدن به کنار توپ، دیگر روش ممکن است که باعث شکل‌گیری حرکتی سریع‌تر و غافلگیرکننده‌تر در توپ می‌شود. در خصوص جهت حرکت توپ نیز می‌توانید توپ را با یک ضربه کات‌دار دور از دست‌های دروازه‌بان به گوشه دروازه بفرستید یا کاتی به آن بدهید که به ابتدا به نظر برسد از کنار دروازه به بیرون خواهد رفت اما سپس به سمت داخل دروازه منحرف شود.

گل نیکلای استانچیو برای رومانی از روی پاسی که برای او فراهم شد، به ثمر رسید. او از چرخش توپ به سود خود استفاده کرد تا با ضربه زدن به زیر آن بتواند توپ را از بالای دست دروازه‌بان راهی گوشه مقابل کند.

گل آردا گولر مقابل گرجستان نیز با تکنیک نسبتا مشابهی به‌ثمر رسید-البته با پای چپ- اما او ضربه به بغل توپ زد که به نظر می‌رسید آن را راهی خارج زمین خواهد کرد اما در نهایت در گوشه دروازه قرار گرفت.

اما ما همچنین گل‌هایی را در یورو دیدیم که با کات بیرون پا به‌ثمر رسیدند. گل مَرت مولدور برای ترکیه از این جمله بود و که با ضربه‌ای به کنار و تا اندازه‌ای زیر توپ زده شد که با دور از شدن دروازه‌بان، تبدیل به گل شد.

گل نیکولو بارلا در بازی ایتالیا و آلبانی نیز کاملا مشابه بود- با توجه به اینکه پای تکیه‌گاه او بیشتر به سمت خط طولی زمین بود تا دروازه- اما این باعث شد تا ضربه او به سمت داخل دروازه قوس بردارد.

اما چیزی که ما در این روزها نمی‌بینیم چیزی بود که اندی گری در خصوص گل رونالدو گفت: انجام تمام حرکت‌های ممکن توسط توپ. آنچه دیده نمی‌شود حرکات غیرقابل پیش‌بینی توپ و بالا و پایین رفتن‌ها و چپ و راست رفتن‌های غیرمنتظرانه‌ی آن است. این نوع از حرکت‌ها احتمالا محدود به سال‌های 2006 تا 2008 خواهند ماند، به‌علت نوع خاص توپ‌هایی که در آن برهه مورد استفاده قرار می‌گرفت. توپ مورد استفاده در جام جهانی 2010 نیز نمونه‌ی ویژه‌ای بود. توپی که بازیکنان به‌سختی می‌توانستند به آن زاویه دهند و در عین حال پس از شلیک شدن به‌طور پیوسته ارتفاع می‌گرفت و معمولا نیز از بالای تیر به بیرون می‌رفت.

حال باید دید که این رویه‌ی شوت‌های راه دور در یورو 2024 ادامه خواهد یافت یا خیر. اما این نکته مبرهن است که همواره تکنیک خوب با گل خوب پاداش داده می‌شود.