چرا آمار گلزنی با شوت از راه دور در یورو 2024 افزایش پیدا کرد

هفت‌یک- این اتفاقی رایج است که هواداران در ورزشگاه اغلب به صورت همزمان فریاد می‌کشند چون فرصتی که می‌تواند به گل تبدیل شود را می‌بینند- و چون معتقد هستند که می‌توانند روی اتفاقی که در زمین رخ می‌دهد، حداقل برای یک لحظه تاثیر بگذارند. این لحظات در این جام ملت‌های اروپا هم رخ داده است. زمانی که همه هواداران فریاد می‌زنند:«شوت بزن!»

اندازه‌گیری تاثیر این اتفاق و ابراز احساسات همزمان هزاران نفر روی تصمیم‌گیری یک بازیکن دشوار است. با این حال، آمارها نشان می‌دهد که این تاثیرگذاری در طول یک دهه گذشته حتی در تورنمنت‌های بزرگ کمتر و کمتر شده است. از جام ملت‌های اروپای ۲۰۱۲ تا جام جهانی ۲۰۲۲، شوت‌های از راه دورِ کمتری به سمت دروازه زده شده است.

این روند به مدت ۱۰ سال ادامه داشت- تا زمانی که در دو هفته اخیر تغییر کرد. شوت زدن از راه دور بار دیگر رواج پیدا کرد. چطور؟

تا به حال ۱۴ گل از بیرون محوطه جریمه به ثمر رسیده است. ۱۶ متر تعریف رسمی از شوت راه دور است که بعدتر به آن خواهیم پرداخت. اکثر گل‌های به ثمر رسیده از راه دور در جام ملت‌های اروپا درست از پشت این خط به ثمر رسیده و فاصله‌شان بین ۱۶ تا ۲۰ متر بوده است.

تنها گلی که توسط مورتن هیولمند دانمارکی به ثمر رسید بیرون از این محدوده بود. گلی که او در جریان تساوی ۱-۱ برابر تیم ملی انگلیس در دور دوم از مرحله گروهی به ثمر رساند از فاصله نزدیک به ۲۵ متر وارد دروازه حریف شد.

این مطلب در روزنامه آلمانی سوددویچه سایتونگ منتشر شده است.

علاوه بر این، چندین شوت معروف به «شوت‌های قهرمانانه» هم به گل تبدیل شدند. برای مثال، گل فوق‌العاده‌ای که ژردان شکیری از موقعیتی غیرممکن برابر سوئیس به ثمر رساند. مَرت مولدور از ترکیه در دیدار برابر گرجستان جسارت کرد و گلی را با شوت مستقیم از فاصله دور زد؛ و شوت به گوشه‌ی بالای دروازه که نیکولا استانچیو با گل کردنش در دیدار برابر اوکراین تیمش را پیش انداخت هم از کار ترکیبی بسیار خوبی پس از اشتباه دروازه‌بان به ثمر رسید.

از نظر آماری، تلاش برای گلزنی از روی این شوت‎ها اتفاقی تصادفی است و مواردی مانند جسارت و نبوغ و استعداد فردی بازیکنان مانند شکیری که هنوز یکی از بهترین چپ پاهای دنیاست، روی آن تاثیر دارد. با این حال سوال اینجاست که: آیا همه چیز اتفاقی است و تحلیل‌های پیش پا افتاده‌ای مانند «خوب بودن توپ» کافی است؟ یا پیش زمینه‌ای سیستماتیک برای بررسی گلزنی از فاصله دور وجود دارد؟

توماس بروئیش که به عنوان کارشناس تلویزیونی مسئولیت تحلیل مسابقات برای ARD را در طول رقابت‌های جام ملت‌های اروپا برعهده دارد و از اول جولای مدیر مرکز عملکرد جوانان بروسیا دورتموند خواهد بود، اطمینان دارد که دلیل تاکتیکی برای این موضوع وجود دارد که چرا شوت‌های از راه دور بیشتری نسبت به یک دهه گذشته به سمت دروازه‌ها زده می‌شود.

بروئیش می‌گوید:« باید چنین اتفاقات خاصی را از ابعادی گسترده‌تر مورد بررسی قرار دهید، نه فقط از این نظر که گل‌های بیشتری به این شکل در جام ملت‌های اروپا به ثمر رسیده است. باید به این نگاه کنید که تیم برتر چیست، به صورت سنتی با چه مسائلی روبرو خواهد بود و چه راه حل‌هایی می‌توان پیدا کرد.»

مانند بیشتر نوآوری‌های تاکیتیکی، افزایش استفاده از شوت‌های از راه دور هم از فوتبال باشگاهی آغاز شده است. بنابراین بروئیش مسیر رسیدن به گل که بهترین باشگاه دنیا در سال‌های اخیر انتخاب کرده را مورد بررسی قرار داده است- تحت هدایت مربی‌ای که در واقع از مکتبی متفاوت می‌آید:« همه ما همیشه فکر می‌کردیم که پپ گواردیولا علاقه‌ای به شوت‌های از راه دور ندارد. اما اگر به تمام گل‌هایی که منچسترسیتی در سال‌های اخیر به ثمر رسانده است، نگاه کنید، متوجه می‌شوید که آنها به شکلی باورنکردنی اغلب در حال سانتر هستند- و مدام از راه دور شوت می‌زنند.»

به صورت دقیق باید بگوییم که ۳۴ درصد از شوت‌های در چارچوب سیتی در فصل ۲۴-۲۰۲۳ از بیرون محوطه جریمه زده شد.

حتی اگر بعضی افراد احساسی جام ملت‌های اروپا و گل‌های از راه دورش را تجدید حیاتی جذاب بدانند، به عنوان اقدامی متضاد با نظریه مدرن تحلیل که می‌گوید توپ باید از نظر «امید گل» تا جایی که می‌شود به دروازه نزدیک شود تا بالاترین احتمال گل شدن را داشته باشد، بروئیش می‌گوید:«گواردیولا می‌تواند آغازکننده نواوری‌ای باشد که مخاطبان گسترده‌تری در حال حاضر مشغول تماشایش هستند.»

مشکل اصلی نقطه آغاز است: منچسترسیتی مانند هر تیم هجومی دیگری با مالکیت توپ بالا معمولا برابر حریفانی قرار می‌گیرد که رو به دفاع عمقی می‌آورند و از خط دفاعی پنج یا شش نفره در محوطه جریمه استفاده می‌کنند. بروئیش می‌گوید:« خوشبختانه چند راه برای مقابله با این اتفاق وجود دارد.» شما می‌توانید روی سانترها، پیشروی از طریق پاسکاری و ارسال توپ در پشت خط دفاعی یا دریبل زدن و کارهای ترکیبی در فضاهای بسته و محدود حساب کنید. بهترین تیم‌ها در دنیا همه این راه‌ها را امتحان می‌کنند اما شوت از راه دور تا چند سال قبل ناپسند به حساب می‌آمد. «این روش همیشه به عنوان سبکی دور از ذهن حتی وقتی هیچ راه دیگری جواب نمی‌داد، دیده می‌شد.»

با این حال، همانطور که سیتی حالا اصول مشخصی را در دو بال بنا کرده، شرایط در زمینه شوتزنی هم خوب پیش رفته است. بروئیش می‌گوید:« آنها توانسته‌اند به صورت مداوم بازیکنان‌شان مانند فیل فودن، کوین دی‌بروین، برناردو سیلوا، رودری یا یوشکو گواردیول که مهارت شوتزنی خوبی دارند را در فاصله چند متر بیرون از محوطه جریمه آزاد کنند تا آنها در این فضا از سوی حریف تحت فشار نباشند.» سانترهای نه چندان بلند و زودهنگام از سوی بال‌ها نقش مهمی در این کار دارد- و این دقیقا چیزی است که در جام ملت‌های اروپا می‌توان دید.

گل اول این تورنمنت مثالی مشخص از این روند است: گل اول فلورین ویرتز در بازی افتتاحیه برابر اسکاتلند از الگویی پیروی می‌کند که منچسترسیتی بارها و بارها در طول فصل گذشته برابر حریفانی که دفاع عمقی داشتند به کار گرفت.

موقعیت اول چندان خاص نیست: تونی کروس توپ را در میانه زمین در اختیار دارد، دو بازیکن اسکاتلندی او را تحت فشار قرار می‌دهند، سایرین در نیمه زمین خودشان در حال دفاع از عقب زمین هستند. کروس با پاس کوتاه به جایی نمی‌رسد و تصمیم می‌گیرد پاس بلندی را به آن سمت زمین برای یوشوا کیمیش ارسال کند که نتایج مشخصی دارد: بازیکنان اسکاتلند متوجه می‌شوند که آلمان در حال حمله است- و با الگویی بسته به سمت محوطه جریمه خودی عقب‌نشینی می‌کنند. کیمیش فضا و چند گزینه دارد: جمال موسیالا به سمت خط عرضی می‌دود، ایلکای گوندوگان و کای هاورتز به سمت محوطه جریمه می‌روند. با این حال، همه آنها حداقل با دو بازیکن پوشش داده شده‌اند و به سختی می‌توانند از قدرت‌شان استفاده کنند-برای مثال، گوندوگان و هاورتز توانایی سر زدن زیادی ندارند.

کیمیش صبر می‌کند تا زمانی که نفوذ این سه مهاجم تمامی دفاع اسکاتلند را به محوطه جریمه بکشاند- در حالی که بازیکن تعیین‌کننده پیش از آن در حال دست تکان دادن بوده است. فلورین ویرتز صبر می‌کند و متوجه فضایی که بیشتر خطوط دفاعی در زمان عقب کشیدن آن را نادیده می‌گیرند، می‌شود: درست پشت محوطه جریمه. کیمیش پاسی ساده و کم ریسک ارسال می‌کند که ویرتز مستقیما از آن استفاده می‌کند. و آلمان تورنمنت را با گلی زودهنگام آغاز می‌کند.

شماتیک گل اول آلمان مقابل اسکاتلند

پاس کیمیش تنها مورد نیست، بلکه ماکسیمیلیان میتلشتات به عنوان مدافع کناری هم وظیفه ارسال پاس نه چندان بلند و غیرمنتظره به میانه زمین به جای سانتر بلند در دقایق پیش از آن را برعهده داشت، خصوصا وقتی مهاجم متخصص محوطه جریمه در زمین حاضر نیست. این باعث چرخشی تاکتیکی در آلمان به نسبت چند سال قبل شده است: تیم یولیان ناگلزمان تا به حال میانگین هشت شوت از راه دور در هر بازی در جام ملت‌های اروپا را به ثمر رسانده و در رده دوم بیشترین شوت‌های از راه دور در بین ۲۴ تیم است. در یورو ۲۰۲۱ تحت هدایت یواخیم لوو، تعداد شوت از راه دور آلمان تنها ۲.۵ شوت بود. این تیم در آن زمان به نداشتن ابتکار متهم شد اما امروز اینطور نیست.

این بیشتر به خاطر بازیساز‎‌های مرکزی است که سلطه آنها بر جام ملت‌های اروپا برای مثال از وینگرهای سریع بیشتر است. بروئیش می‌گوید:« کیفیت بازیکنان مرکزی آلمان در میان سایر تیم‌ها به حدی بالاست که همگی آنها می‌توانند از راه دور شوت کنند- و گزینه‌های دیگری هم دارند.» خلاقیت حیاتی است: هدف این است که لزوما اغلب شوت زده نشود، مگر با ایجاد فضا برای آنها در فاصله ۱۶ تا ۲۰ متری از دروازه. تصمیمی که بازیکنان پس از آن می‌گیرند به خودشان بستگی دارد: اگر موقعیت شوت زدن به اندازه کافی خوب نباشد، شاید فرصتی برای ارسال پاس یا دریبل ایجاد شود، مانند اتفاقی که در جریان بازی اسپانیا برابر کرواسی رخ داد.

بازیکن شماره هشت اسپانیا به نام فابین روئیز توپ را پس از پاسی نه چندان بلند از بیرون محوطه جریمه درست مقابل دروازه دریافت کرد که در موقعیتی شبیه به گل ویرتز به اسکاتلند بود. لوکا مودریچ پیش‌بینی شوت زدن را کرد اما روئیز سر توپی زد، به مودریچ اجازه داد که به سمت فضای خالی بدود و سپس با قدرت شوت زد. گل دوم اسپانیا به کرواسی رسما به عنوان شوت از راه دور به حساب نمی‌آید چون از فاصله ۱۶ متری زده نشد-  حتی با وجود این که اصول به کار گرفته شده یکی است.

ایجاد برتری عددی و فضا هدف اصلی فوتبال مدرن است که بازی همیشگی موش و گربه است که حریفان خیلی زود به آن عادت می‌کنند. افزایش تعداد گل‌های از راه دور در دو روز اول مرحله گروهی طبیعتا مورد توجه آنالیزورها قرار گرفته است: هیچ بازیکنی در دور سوم از بیرون محوطه جریمه گل نزد.

پخش بهتر فضای باز در مقابل دروازه فرصت‌های جدیدی را برای تیم‌های هجومی به همراه خواهد داشت: دفاع برابر سانترهای زودهنگام در این مورد سخت‌تر است و ارسال توپ به پشت خط دفاعی هم ایده دیگری است. تغییرپذیری و خلاقیت از سوی بازیکنانی مانند ویرتز نیاز است که نه تنها روندی را با اولین گل این تورنمنت آغاز کرد- بلکه همان طور که بیشتر مخاطبان در آلمان می‌خواهند، در ایده‌آ‌ل‌ترین حالت می‌تواند این روند را با آخرین گل این تورنمنت هم ادامه دهد.