چگونه بازی در یووه، زیدان را برای مربیگری رئال آماده کرد
هفتیک– زینالدین زیدان، به عنوان یک بازیکن، همواره به خاطر مهارت فردی در لحظههای کلیدی، برای تیمهای فرانسه و رئال مادرید- که به یاد ماندنیترین آنها بازیهای جام جهانی 1998 و لیگ قهرمانان چهار سال بعد است- در یادها خواهد ماند. با این حال، دوران حضور او در سه فصل بازی در یوونتوس بین سالهای 1996 تا 1999 با مربیگری مارچلو لیپی، که توجه خاصی به کیفیت و عملکرد بازیکنانش داشت، بیشترین تأثیر را در رشد زینالدین زیدانِ مربی ایفا کرد.
لیپی در سال 2018 به روزنامه ایتالیایی لاستامپا گفت:” زیدان یکی از شاگردان من است؛ مانند دیدیه دشان [کاپیتان و بعد سرمربی تیم قهرمان جهان فرانسه] و آنتونیو کونته [مربی تیمهای قهرمان یوونتوس و چلسی]؛ نمیدانم که آیا تا به حال تأثیری روی آنها گذاشتهام یا نه، اما خوب است اگر نشانی از من در آنها باقیمانده است.”
تأثیرگذاری لیپی در فلسفههای مربیگری دشان و کونته، آشکار به نظر میرسد؛ هر دو را میتوان مربیان واکنشگرایی دانست که در درجه اول به سیستمها و کنترل تیم حریف توجه میکنند. شاید این امر، با توجه به وظایف کلی آنها به عنوان بازیکنان خط میانی در دورانی که با په توپ بودند، تعجبآور نباشد. دشان، کاپیتان فرانسه در زمان قهرمانی در جام جهانی 1998 و یورو 2000، همیشه تاکید دارد که تجربه این گروه در بازی در سری A، تاثیر زیادی در شکلگیری ذهنیتشان داشت. او زمانی گفت:” نسل ما همه چیز را مدیون فوتبال ایتالیا و آموزههای آن است؛ وقتی با مطالبات و نیازهای فنی و ذهنی مکرر روبرو شدم، تا حد زیادی بیشتر از آنچه که قبلاً تجربه کرده بودم، از مسئولیتهایم آگاه شدم و اعتماد به نفس زیادی به دست آوردم.”
زیدان تجربه مشابهی داشت. قبل از جام جهانی 1998 در خانه از او پرسیده شد، نسبت به دو سال قبل، از زمان پیوستن به یوونتوس از بوردو، چه پیشرفتهایی داشته است. زیدان صراحتا بیان کرد:” حالا ذهنیتی بسیار سرسختانهتر از زمان حضورم در بوردو دارم و باید به خاطر آن ممنون لیپی باشم.” در حالیکه بار اصلی دوندگی تیم و تخریب حملات حریف روی دوش دشان و کونته بود، زیدان وظیفه داشت تا از استعداد و مهارت فردی خود برای لحظات تعیینکننده استفاده کند؛ اما لیپی همیشه اصرار داشت که جواهر فرانسوی با نشان دادن تعهد خود به تیم، الگویی برای دیگران باشد. لیپی گفت:” زیدان شماره 10 مدرنی است، وقتی توپ را از دست میدهد، به دنبال بازیکن میرود.او به لطف عزم و اراده فوقالعادهاش،در توپگیری شرکت میکند.”
زیدان در یوونتوس زیر نظر مارچلو لیپی کار کرد و این دوره، نگاه او به فوتبال را تغییر داد.
در مقابل، این بازیکن به خاطر اینکه لیپی باعث شد تا او درک کند که همیشه باید استعداد و نبوغش را به نفع تیم به کار گیرد، از او متشکر است. زیدان به یاد میآورد:” او برای من، مانند من یک کلید برق بود. او من را روشن کرد و من ارزش انجام دادن کار با اهمیت را درک کردم. قبل از رفتن به ایتالیا، فوتبال یک حرفه بود اما بیش از همه، لذت از آن برای من اهمیت داشت. پس از ورود به تورین، تمایل به پیروزی و کسب جام، از همه چیز مهمتر شد.”
***
دو دهه بعدی را به سرعت در ذهنتان مرور کنید: هنگامیکه زیدان در اولین تجربه مربیگریاش در ژانویه 2016، هدایت رئال مادرید را از رافا بنیتس گرفت، اولین چیزی که به ذهن متبادر شد، آن لحظههای چشمگیر و برجسته از شمایل کهکشانی بود. به تیم مستعد و با قابلیت بنیتس از سوی هواداران و تحلیلگران اسپانیایی انتقادهای شدیدی وارد بود و این امیدواری وجود داشت که زیدان بتواند برخی از مهارتهای بازی خود را به تیم تزریق کند. همچنین در داخل و خارج از میادین، اعتقاد بر این بود که او میتواند آن محیط تمرینی آرام که به عنوان دستیار کارلو آنچلوتی- قبل از 18 ماه مربیگریاش در تیم B رئال مادرید- تجربه کرده بود، بازگرداند. اما اگرچه مادرید در بازی بعدی لالیگا، دپورتیوو لاکرونیا را با نتیجه 5 بر صفر شکست داد، اما زیدان بلافاصله به مهاجمانش اجازه آزاد بازی کردن نداد.
او در این بازی با کنار گذاشتن خامس رودریگس از ترکیب اصلی و میدان دادن به یک هافبک دفاعی مانند کاسمیرو تغییر مهمی ایجاد کرد. به هر حال سرگرم کردن تماشاگران با تکنیک بازیکنی چون خامس رودریگس مهم است اما در قیاس با نتیجهگیری تیمی در اولویت بعدی قرار میگیرد؛ چیزی که او از لیپی آموخته بود. زیدان همچنین بلافاصله، تمرینات آمادگی جسمانی اختصاصی در دستور کار قرار داد. برای انجام این کار، او روزهای حضورش در یوونتوس را به یاد آورد و مربی بدنساز کهنهکار ایتالیایی، آنتونیو پینتوس معروف به شلاق، را به کار گرفت تا بازیکنان را در تمرینات سفت و سختتر هدایت کند. این زوج از زمانی با هم آشنا شدند که پینتوس در یووه زیر نظر جامپیرو ونترونه که به زیردریایی معروف بود، کار میکرد. ونترونه مربی آمادگی جسمانی یوونتوس در اواسط دهه 1990 بود که شعارهایش اینها بودند؛ “بمیر، اما تمرین را به پایان برسان” و “پیروزی متعلق به افراد قدرتمند است”.
زیدان بعد از انتقالش از بوردو به یوونتوس، تمرینات ونترونه را اینگونه به یاد میآورد:”دیدیه دشان در مورد شدت تمرینات چیزهایی برایم تعریف میکرد، اما من باور نمیکردم که تا این حد نفسگیر و غیرقابل تحمل باشد؛ بیشتر اوقات، در نهایت بالا میآوردم چون خیلی خسته میشدم.» وقتی زیدان در برنابئو جا افتاد، از نظر تاکتیکی تغییر زیادی ایجاد نکرد – اما فشار بیشتر روی کاسمیرو و دویدنهای اضافی باعث شد، تیمش از نظر دفاعی، مستحکمتر باشد. مادرید در هفت بازی مرحله حذفی لیگ قهرمانان اروپا، پنج کلینشیت در راه کسب عنوان قهرمانی در میلان ثبت کرد. موفقیت آنها با هشت عنوان قهرمانی دیگر در طی دو سال ادامه پیدا کرد، از جمله همان دوگانه نادر لیگ قهرمانان و لالیگا در در فصل 2017-2016؛ اولین فصل بعد از اولین پیش فصل کامل با شلاقهای پینتوس.
***
در طول مسیر، بازیکنان مختلفی وارد و خارج شدند اما هیچ فلسفه تاکتیکی روشنی وجود نداشت. سایت “اتلتیک” در طول دو دوره مربیگری زیدان در رئال، در بیش از 100 کنفرانس مطبوعاتی او حضور داشت و از ابتدا میدانست سوالهایی که درباره چیدمان یا سیستمهای خاصی باشند، عموما با توجیه مواجه میشوند. گزارشگرانی که درخواست تجزیه و تحلیل تاکتیکی تفصیلی از تیمش داشته باشند، غالباً با یک لبخند زیرکانه روبرو میشوند. زیدان بعد از پیروزی 3-0 خارج از خانه مقابل اتلتیکو مادرید در ماه نووامبر 2016، به طرز رندانهای گفت:” ما تقریبا 2-4-4 بازی کردیم، اما برای من سیستم، چه سه تا در مرکز داشته باشیم، چه چهارتا، خیلی مهم نیست. وقتی ما با قدرت و تمرکز بازی میکنیم، با کیفیتی که تیم دارد، حتی در یک بازی دشوار مانند این نگران نخواهیم بود. من بسیار خوشحالم، نتیجه ممکن است کمی برای اتلتیکو سنگین باشد، اما تیمهای زیادی نیستند که بتوانند 3-0 پیروز شوند.” این چکیده تفکرات اصلی زیدان به عنوان مربی است؛ اگر بازیکنانش به اندازه حریف متمرکز باشند و با فشار زیاد بازی کنند، بیشتر اوقات استعداد و قابلیتهای فردی بازیکنانش سبب تعیین نتیجه مسابقه میشود. این مسئله در مقایسه با رویکردهای فوقالعاده پیچیده همتایانش، همچون پپ گواردیولا یا یورگن کلوپ، بسیار ساده انگارانه به نظر میرسد و انتقاداتی را به دنبال داشته است که او به اندازه کافی از رویکردهای تاکتیکی یا استراتژیک مدرن سر در نمیآورد.
زیدان که در یوونتوس زیر نظر آنچلوتی بازی کرد، در رئال هم دستیار او بود تا بیش از پیش تحت تاثیر سبک کاری او قرار بگیرد.
این رویکردی است که شاید فقط در بزرگترین باشگاهها به کار گرفته شود، به عنوان مثال یوونتوس در اواخر دهه 1990 یا همین تیم رئال مادرید، چنین شیوهای را به کار گرفتهاند. زیدان واقعاً این را وظیفه خود نمیداند تا به ستارههای بزرگی مانند کریستیانو رونالدو، لوکا مودریچ یا سرخیو راموس بگوید که دقیقاً چگونه بازی کنند؛ درعوض او شرایط لازم برای انجام این کار را برای آنها فراهم میکند تا خودشان، کارشان را انجام دهند. چنین “صحبتهای درِگوشی با بازیکن” خاص کارلو آنچلوتی است؛ او که با بازیکنانش ارتباط نزدیکی دارد. مردی که در طول دو سال حضور در یوونتوس، مربی زیدان بود. ویسنته دل بوسکه، که زیدان ِبازیکن بیش از هر مربی در مادرید از اون الهام گرفت، هم هرگز با دستورالعملهای تاکتیکی، کهکشانیهایش را خسته نمیکرد. شاید کمتر کسی به یاد داشته باشد اما مارچلو لیپی هم اگرچه سختگیر و منضبط بود اما او نیز این رویکرد را دوست داشت. او در سال 2002 گفته بود:” مطمئناً باید دستورالعملهای مهمی را در مورد حرکات تهاجمی به تیم ارائه بدهم، اما نمیتوانم انتظار داشته باشم که بازیکنان تماما، دستورالعملهای من را اجرا کنند؛ وقتی هدایت بازیکنانی مثل زیدان، الساندرو دل پیرو و کریستین ویری را برعهده دارید، نمیتوانید آنها را مجبور کنید فکر کنند که امتیاز فقط باید به روشی به دست بیاید که مربی میخواهد.” این پیامی است که لیپی در سالهای اخیر به ویژه با اشاره به زیدان تکرار کرده است. او به AFP گفت:” هیچ مربیای نمیتواند نکات فنی را به زیزو آموزش دهد.”
***
به هر حال، این درست است که زیدان بعد از حضور دوباره در رئال مادرید در مارس سال گذشته، بیشتر روی شکل تیمی تمرکز و بیشتر به تاکید روی سختکوشی و اخلاق تیمی تکیه کرد. این را میتوان واکنشی در قبال نداشتن رونالدو-که هر فصل 50 گل را برای تیمش تضمین میکرد- در نظر گرفت و نیز توانایی مطالبه برای سخت تلاش کردن همه بازیکنان وقتی که توپ را در زمین بازی در اختیار ندارند.
این موضوع همچنین تحت تأثیر تجربه زیدان در مورد چگونگی کاهش فشار بر بازیکنان رئال مادرید است؛ همانطور که در هنگام کار با دل بوسکه و آنچلوتی یاد گرفت. پینتوس تابستان گذشته به همراه آنتونیو کونته به اینترمیلان رفت و زیدان تصمیم گرفت تا گرگوری دوپون، که در کادر فنی تیم ملی فرانسه در کنار دشان، در قهرمانی جام جهانی 2018 نقش ویژهای داشت، به خدمت بگیرد تا گرت بیل و همتیمیهایش را به فرم طبیعی برگرداند. به دنبال سهلانگاری در فصل 2019-2018، مادرید در این فصل دوباره تلاشش را بیشتر کرده است. آنها به مراتب کمتر از گذشته گل خوردند – فقط 19 گل در 27 بازی اول لالیگا.
تیبو کورتوا – که 16 گل از این 19 گل را دریافت کرده-در آستانه کسب جایزه زامورا یا عنوان بهترین دروازهبان فصل اسپانیاست.(گرچه تا همین برهه از فصل به تعویق افتاده هم مستحق دریافت این عنوان است).این خسّت در گل خوردن، به طور ویژه در بزرگترین بازیها واضح بوده است. تیم زیدان در 5 بازی این فصل مقابل دو رقیب اصلی در اسپانیا یعنی بارسلونا و اتلتیکومادرید، حتی یک گل هم دریافت نکرد. این امر همچنین به معنای قربانی شدن قدرت و استعداد تیم در خط حمله است؛ رئال مادرید در این پنج بازی در 480 دقیقه فقط 3 گل به ثمر رساند (آنها اتلتیکو را در سوپر جام اسپانیا در ضربات پنالتی شکست دادند)؛ ضمن اینکه 49 گل در 27 بازیشان در لالیگا، از نظر تاریخی برای این باشگاه، آمار بدی است.
میانگین گلهای زده رئال در دوره مربیان اخیر این تیم
میانگین گلهای خورده رئال در دوره مربیان اخیر این تیم
مصدومیتهای بیپایانِ ادن هازارد، که تابستان این فصل به عنوان یک کهکشانی به رئال پیوست، سبب شد که او تاکنون کمترین نقش را در تیم داشته باشد. اما تأکید بر این اصل که همه باید در کنار هم مانند یک تیم تلاش کنند، به روشنی توضیح میدهد که چرا بیل و خامس به ناکجاآباد تبعید شدند و دلیل برخورد با ایسکو-که شبیهترین بازیکن تیم از نظر فنی به زیدان است-چه بوده.
در یوونتوس، لیپی یک چینش2-1-3-4 انتخاب کرد که به زیدان اجازه داد تا بیشترین تأثیر را در بازیها داشته باشد؛ اگرچه او در مواقعی عقبتر و گاهی در جناحین به کار گرفته میشد. زیدان در تیمش هرگز نتوانسته از ایسکو در جای مناسب و ثابتی استفاده کند. ستاره تند و تیز آندلسی گاهی در راس بالایی چیدمان الماسی 2-1-2-1-4 یا به عنوان بال در 3-3-4 و یا در میانه میدان در سیستم 2-4-4 به کار گرفته شده است. البته بیشتر اوقات روی نیمکت مینشیند. دیدن اینکه تماشاگران رئال در برنابئو که معمولاً همیشه از تیمشان بازی جذاب و زیبا میخواهند، رویکرد عمل.گرایانه زیدان را بدون گلایههای زیاد قبول میکنند، بسیار شگفتآور است. حتی فلورنتینو پرز، رئیس باشگاه، نیز عموما از این قاعده مستثنی نیست. پرز در سال 2017 گفت:” زیدان استعدادی خالص است و همچنین، عطش سیریناپذیر برای پیروزی و کسب جام دارد. در عین حال در راه رسیدن به کمال بسیار سمج است.»
” پیروزی همه چیز است” ایدهای است که لیپی هم با رضایت آن را تایید میکند.
***
به نظر میرسید همه چیز طبق برنامهریزی زیدان پیش خواهد رفت، زیرا رئال مادرید در پاییز روی غلتک افتاده بود و سال 2020 را به شکل عالی شروع کرد، اما پس از چهار شکست در هفت بازی آخر در همه رقابتها، قبل از توقف بازیها براب کرونا – تنها کیلین شیت آنها که در یک پیروزی نه چندان درخشان 2-0 در ال کلاسیکو به دست آمده بود- شاهد آن بودیم که دیگر خبری از استحکام قبلی تیم در خط دفاعی نیست.
در ماه فوریه وقتی در مرحله یک هشتم نهایی لیگ قهرمانان از منچستر سیتی پپ گواردیولا شکست خوردند، انتقادهایی، به خصوص درباره انتخاب ترکیب اصلی تیم و شیوه بازی تیم مطرح شد. برخی صاحب نظران اسپانیایی همچنین معتقدند که این وقفه در فصل، فرصت مفیدی است تا زیدان در تفکرات خود تجدید نظر کند. به نظر میرسد بسیار بعید باشد که او از آنچه که در تورین و در اواخر دهه 90 میلادی یاد گرفت، فاصله زیادی بگیرد. لیپی گفته است:” زیزو همیشه خوی ایتالیایی درون خود را خواهد داشت. او از مربیان ایتالیایی مانند من و آنچلوتی آموخته و شک ندارم که ایتالیا برای پیشرفت او به عنوان بازیکن و مربی، مهم و ضروری بود.»