چرا بازگشت گراهام پاتر به مربیگری اتفاق خوبی برای فوتبال انگلیس است

هفت‌یک- «وقتی اسمت پاتر باشه، جذاب بودن سخته.»

این جمله‌ای بود که گراهام پاتر، سرمربی جدید تیم وستهم یونایتد در سال 2022، زمانی که سرمربی برایتون اند هوو آلبیون بود، بیان کرد. تیم او با صعود به رتبه نهم جدول پس از 21 بازی و حفظ این جایگاه تا پایان فصل، بهترین عملکرد تاریخ خود را ثبت کرد و با کسب 51 امتیاز، رکورد جدیدی از خود بر جای گذاشت.

در سپتامبر سال بعد، او به چلسی پیوست. این مدافع چپ سابق که هشت بازی در لیگ برتر انگلیس (برای ساوتهمپتون) داشت، در چلسی متوجه شد که با داشتن نام خانوادگی پاتر، از او انتظار معجزه می‌رود.

اما این مربی 49 ساله معجزه نمی‌کند و همین مسئله ممکن است یکی از دلایل دور ماندن او از دنیای مربی‌گری پس از تجربه‌ی ناموفق در چلسی (31 بازی در 7 ماه) باشد. قاعده اوج-پایان یک سوگیری شناختی‌است که بر نحوۀ یادآوری رویدادهای گذشته تأثیر می‌گذارد. لحظات مثبت یا منفی شدید (اوج) و لحظات پایانی یک تجربه (پایان) به شدت در حساب ذهنی ما وزن دارند و ما یک خاطره یا تجربه را بر اساس احساساتمان در اوج لحظات و در پایان آن رویداد قضاوت می‌کنیم.

با اعمال این قاعده بر دوران مربیگری پاتر، آخرین بازی او که با شکست سنگین مقابل استون ویلا همراه بود، بیشتر در ذهن‌ها مانده است. در حالی که اوج کارنامه او در مجموعه‌ای از 14 بازی در اواسط سال 2022 بود که از اواخر فصل 22-2021 شروع شده و تا اوایل فصل 23-2022 ادامه داشت، زمانی که برایتون 10 برد، 3 تساوی و تنها یک شکست را تجربه کرد. در این مدت، تیم او موفق شد آرسنال، تاتنهام و دو بار منچستریونایتد را شکست دهد.

گذر زمان به سرعت همه این اتفاقات را به دست فراموشی می‌سپارد. شاید کمتر کسی بداند که پاتر، پس از سال‌ها توپ زدن در لیگ‌های دسته پایین انگلیس، برای آغاز مربی‌گری به لیگ دسته چهارم سوئد رفت. این نوع ریسک‌پذیری که دیگران حاضر به انجام آن نیستند، هم شخصیت پاتر و هم فرهنگ مربیان انگلیسی را نشان می‌دهد.

پاتر 18 ماه بعد از اخراج از چلسی هدایت وستهم، دیگر باشگاه لندنی، را برعهده گرفت.

او با اوسترشوندز در سوئد به سه عنوان قهرمانی دست یافت، باشگاهی که در سال 1996 (سال پیوستن پاتر به ساوتهمپتون به عنوان بازیکن) با ادغام دو تیم تشکیل شد. مربیان را اغلب بر اساس پویایی و موفقیت‌های اولیه‌شان قضاوت می‌کنند و  پاتر نیز از این قاعده مستثنا نبود. اولین بازی پاتر با اوسترشوندز در ژانویه 2011 بود و تا آوریل 2016 آن‌ها در لیگ برتر سوئد بازی می‌کردند. او همیشه فراتر از انتظار ظاهر شده و توانسته تیمی بسازد که از بازیکنانی که در اختیار دارد، بهتر است.

همین اتفاق در سوانزی سیتی نیز تکرار شد، جایی که او در سال 2018 پس از سقوط آن‌ها از لیگ برتر (و اخراج کارلوس کاروالیال) هدایت تیم را برعهده گرفت. پاتر از سقوط تیم به عنوان «فرصتی برای شروع دوباره» یاد کرد. او امیدوار بود که چند سال بعد، سقوط به عنوان بهترین اتفاق ممکن برای باشگاه تلقی شود.

زبانی شیوا، نگاهی امیدوارانه، روحیه‌ای حساس و اندیشه‌ای ژرف. ویژگی‌های شخصیتی شگفت‌انگیزی که با کلیشه‌های مربیان انگلیسی متفاوت است، اما برای کسی با مدرک کارشناسی ارشد در رشته رهبری (لیدرشیپ) اصلاً غیرمنتظره نیست.

در پنجره‌ی نقل و انتقالات تابستان 2018، هجده بازیکن به صورت قرضی یا دائمی از سوانزی جدا شدند و سوانزی در مجموع 7.15 میلیون یورو (6 میلیون پوند) برای چهار بازیکن جدید هزینه کرد.  سوانزی به مربی‌گری پاتر در فصل 19-2018 دومین تیم جوان لیگ بود و در جایگاه دهم جدول قرار گرفت، سپس در تابستان 2019 به برایتون پیوست؛ سوانزی در دو فصل بعدی به پلی‌آف رفت.

هدف از انتصاب پاتر در برایتون جلوگیری از سقوط تیم به دسته پایین‌تر بود، همانطور که او تلاش می‌کرد این مسئله را در سوانزی حل کند. علاوه بر این، او قصد داشت که ترکیب تیم را تغییر دهد و سبک بازی آن‌ها را نیز اصلاح کند. دَن اشورث در بهار به عنوان مدیر فنی به باشگاه پیوسته بود و اهداف باشگاه به طور واضح و عمومی اعلام شده بود: حضور ثابت در بین 10 تیم برتر لیگ برتر و اختصاص دادن 30 درصد از دقایق بازی به استعدادهای جوان از آکادمی.

پاتر پس از دوره‌ای موفق در باشگاه سوئدی اوسترشوندز، به عنوان سرمربی سوانزی انتخاب شد.

برایتون تحت هدایت کریس هاوتون در هر دو سمت زمین دچار افت شدیدی شده بود و با افزایش سن بازیکنان و ارائۀ یک بازی دفاعی و منفعلانه، به سختی از سقوط در فصل 19-2018 نجات یافت. در واقع، تیم در 10 بازی پایانی فصل حتی یک پیروزی هم کسب نکرد. قضاوت در مورد دو سال اول پاتر در برایتون بستگی به معیارهای موفقیت دارد. هر دو تیم در رده‌های پانزدهم و شانزدهم قرار گرفتند و با کسب 41 امتیاز و 9 پیروزی در هر فصل، عملکردی مشابه با دو فصل حضور هاوتون در برایتون به جای گذاشتند؛ با این تفاوت که تعداد تساوی‌های بیشتری به دست آوردند.

در حقیقت، در طول دوران حضور پاتر در برایتون، آن‌ها بیشترین تعداد تساوی در لیگ برتر (44 تساوی) و بیشترین تساوی بدون گل (15 تساوی) را در بین تمام تیم‌ها کسب کردند. دربارۀ تغییر سبک بازی او، انعطاف‌پذیری تاکتیکی و جا افتادن بازیکنان جوان بسیار صحبت شده است، اما در روزهای اولیه بر بازی عمل‌گرایانه با تمرکز بر مالکیت توپ متمرکز بود.

برایتون در پنجمین بازی پاتر با نتیجه 4-0 در اتحاد شکست خورد و در بازی سی و چهارم با نتیجه 5-0 در خانه مقابل منچسترسیتی باخت. دو پیروزی قاطع 3-0 مقابل واتفورد در بازی افتتاحیه و در خانه مقابل تاتنهام هاتسپر به دست آمد، اگرچه برایتون تنها یک بار توانست در دو بازی متوالی لیگ پیروز شود و در ابتدای سال 2020، 10 بازی متوالی بدون برد را تجربه کرد.

بزرگترین موفقیت‌های پاتر، بازیکنانی بودند که او به آن‌ها فرصت داد. به لئاندرو تروسار و ایو بیسوما پس از انتقال از تیم‌های خنک و لیل (بیسوما در فصل 2018-19 به تیم پیوست) کمک شد تا در تیم جا بیفتند و الکسیس مک‌آلیستر پس از سپری کردن یک دورۀ قرضی در بوکا جونیورز، در اواخر فصل 20-2019 به ترکیب اصلی اضافه شد. این سه بازیکن اکنون برای آرسنال، تاتنهام هاتسپر و لیورپول توپ می‌زنند. پاتر بیشتر خالق ساختارهایی است که در آن‌ها بازیکنان می‌توانند بدرخشند تا سازنده‌ی تیم.

در دو فصل بعدی، او مت رایان، دروازه‌بان تیم، را با رابرت سانچز 23 ساله (که اکنون در چلسی بازی می‌کند) جایگزین کرد، دروازه‌بانی که در زمان اولین بازی خود تنها در لیگ یک بازی کرده بود. پاتر در فصل 21-2020 بیش از هر بازیکن دیگری به بن وایت (که اکنون در آرسنال بازی می‌کند) بازی داد؛ این اولین فصل حضور این مدافع در لیگ برتر پس از سپری کردن یک دورۀ قرضی موفق در چمپیونشیپ برای لیدزیونایتد بود.

پاتر در 134 بازی سرمربی برایتون بود، اما تنها چهار بازیکن (لوییس دانک، تروسار، پاسکال گروس و نیل موپی) بیش از 100 بار برای او توپ زدند. او به 23 بازیکن جوان‌تر از 22 سال فرصت بازی در لیگ برتر را داد. مویزس کایسدو و مارک کوکوریا نمونه‌های موفقی هستند که هر دو در سنین جوانی به برایتون پیوستند اما مسیرهای متفاوتی را برای رسیدن به این نقطه طی کردند.

کایسدو از باشگاه ایندپندینته دل وایه در اکوادور جذب شد، اما برای رسیدن به سطح مورد نظر پاتر، ابتدا نیاز به یک دوره قرضی در بلژیک داشت. سپس پاتر او را به عنوان هافبک دفاعی در کنار مک‌آلیستر قرار داد. کوکوریا که با 18 میلیون یورو از ختافه به خدمت گرفته شد، به مهره‌ای کلیدی در سیستم 3-4-3 پاتر تبدیل شد. در این سیستم، یک خط هافبک چهار نفره به کار گرفته می‌شد و برایتون بهترین نتایج خود را تحت هدایت پاتر رقم زد.

نتایج خوب پاتر در برایتون باعث شد تا مورد توجه باشگاه‌های بزرگ قرار بگیرد.

این انعطاف‌پذیری تاکتیکی بزرگترین نقطه قوت پاتر در زمان پیروزی است، اما واضح‌ترین ضعف او در زمان شکست است. دو آرایش تاکتیکی پرتکرار پاتر در برایتون 3-4-3 (41 بار) و 2-4-4 (29 بار) بود. او از سیستم 2-5-3 و 1-3-2-4 (20 بار) استفاده کرد.

جایگاهی برای ویکتور گیوکرِس، محصول آکادمی که اکنون یکی از مهاجمان تحسین‌برانگیز اروپایی است، در ترکیب تیم وجود نداشت، زیرا او معیارهای فنی مورد نیاز پاتر برای بازی کردن به عنوان مهاجم هدف را نداشت. پاتر در برایتون علاقه خاصی به استفاده از وینگرهای سریع و تکنیکی مانند سولی مارچ و تروسار داشت و همین رویکرد را با قرار دادن رحیم استرلینگ در پست وینگر در اولین بازی‌اش برای چلسی ادامه داد.

در بازی برگشت مرحله یک شانزدهم نهایی لیگ قهرمانان اروپا، چلسی با چالش دشواری مقابل بروسیا دورتموند روبرو بود. او رحیم استرلینگ را به عنوان مهاجم سایه (شماره 9) بازی داد و کای هاورتز را به پست شماره 10 منتقل کرد.

موفقیت‌های پی در پی و طولانی‌مدت در پروژه‌های مختلف، امری نادر در بین مربیان است. مشکل اینجاست که در سطوح بالاتر، این رویکرد به ندرت دیده می‌شود و ضرورت آن کمتر احساس می‌شود. با توجه به اینکه اکثر تیم‌های لیگ برتر به دنبال بازی مالکانه هستند، فرصت برای ایجاد تغییرات انقلابی در سبک بازی پاتر محدود شده است.

چلسی بودجه، جذابیت و آکادمی دارد تا در هر پنجره‌ی نقل و انتقالاتی دست به خرج‌های کلان بزند، مربیان را به دلخواه استخدام و اخراج کند و موفقیت فوری را طلب کند. رویکرد پاتر که بیشتر بر انعطاف‌پذیری تمرکز دارد تا تعصب و هرگز دچار افراط و تفریط نمی‌شود، باعث شده است که نوسانات عملکرد او با انتقادات شدیدتری همراه شود.

او در هیچ یک از هفت بازی دربی خود برابر کریستال پالاس در برایتون به پیروزی نرسید (چهار تساوی، سه شکست) و برایتون تحت هدایت او به مرحلۀ یک‌چهارم نهایی جام اتحادیه یا جام حذفی انگلیس راه پیدا نکرد؛ در حالی که هاوتون، سرمربی قبلی، و روبرتو دی‌زربی، جانشین او، هر دو برایتون را به نیمه‌نهایی جام حذفی رساندند.

برایتون تحت هدایت پاتر به دلیل اتلاف موقعیت‌های گلزنی به عنوان «تیم گل‌های مورد انتظار» شناخته می‌شد. آن‌ها در سه فصل کامل حضور پاتر، 28 گل کمتر از کیفیت متوسط موقعیت‌های گلزنی خود به ثمر رساندند، اما در برابر تیم‌های بزرگ همیشه عملکرد بهتری داشتند. برایتون در زمان حضور پاتر، دومین تیم برتر (پس از اورتون) در برابر حریفان «بیگ سیکس» بود و 37 امتیاز کسب کرد و 10 بار به پیروزی رسید. این شامل سه پیروزی مقابل آرسنال، همگی با نتیجه 2-1، سه پیروزی بدون دریافت گل مقابل تاتنهام و دو پیروزی در سه ماه مقابل منچستریونایتد بود.

به طور مشابه، دوران حضور او در چلسی با عدم شکست در 9 بازی ابتدایی و تعداد کلین‌شیت‌های بیشتر (پنج) نسبت به گل‌های خورده (چهار) آغاز شد. پاتر به تغییر سیستم‌های بازی ادامه داد (تا حدی به دلیل ضرورت ناشی از مصدومیت‌ها و تعداد زیاد خریدهای جدید) اما سایۀ شکست تحقیرآمیز 4-1 در اَمِکس در اکتبر 2022 همچنان بر تیمش سنگینی می‌کرد. این اولین بازگشت او به برایتون پس از جدایی بود و دی زربی اولین پیروزی خود را به دست آورد.

پاتر شروع خوبی در چلسی داشت اما رفته‌رفته اوضاع از کنترل خارج شد.

این شکست در برایتون آغازگر دوره‌ای با هفت شکست در 10 بازی بود. حتی با در نظر گرفتن برنامه بازی‌های دشوار چلسی، که شامل بازی با آرسنال، سه بازی با سیتی و سفر به نیوکاسل می‌شد، این دوران قطعاَ یک دوره‌ی ناامیدکننده بود. خوشبختانه یا متأسفانه در دوران بدشانسی، بازیکنان و هواداران معمولاً تمایلی به شنیدن تحلیل‌های دقیق و نکات مثبت ندارند. ممکن است پاتر در ماه‌های آینده در استادیوم لندن با این موضوع مواجه شود.

دقت و منطق بالای پاتر در صحبت‌ها چنان بود که حتی اظهار نظر او مبنی بر اینکه هواداران برایتون به «درس تاریخ» نیاز دارند، پس از تساوی بدون گل مقابل لیدز یونایتد در ابتدای فصل رکوردشکن باشگاه، به تیتر رسانه‌ها تبدیل شد.

چه کسی می‌داند اگر به پاتر زمان بیشتری داده می‌شد یا اگر در شرایطی با فشار کمتر وارد چلسی می‌شد، چه اتفاقی برای او و تیم می‌افتاد؟ او پیش از جام جهانی 2022، برنامه بازی‌های تیم را بسیار فشرده توصیف کرد و گفت که در شش هفته، 14 بازی انجام داده‌اند.

پس از 31 بازی در برایتون (مدت زمان حضور او در چلسی)، آن‌ها در خانه 1-0 مقابل کریستال پالاس شکست خوردند، در دور سوم جام حذفی پس از شکست 1-0 خانگی دیگر (این بار مقابل شفیلد ونزدی از چمپیونشیپ) حذف شدند و در ردۀ پانزدهم جدول لیگ برتر قرار گرفتند.

محبوبیت او در زمان ترک برایتون به اوج خود رسیده بود و پس از جدایی از چلسی نیز هرگز کاهش نیافت. اینکه او بلافاصله پیشنهادهای جدید را نپذیرفت و به جای آن به عنوان کارشناس در برنامه‌هایی مانند Monday Night Football شبکه اسکای اسپورتس حضور یافت، یک تصمیم هوشمندانه بود.

پاتر همیشه تأکید کرده است که موفقیت نیازمند تلاش و فداکاری است و به همین دلیل، استراحت ۱۸ ماهه پس از ۱۲ سال کار مداوم، کاملاً منطقی به نظر می‌رسد. پاتر در وستهام انگیزه زیادی برای اثبات خود دارد، اما همچنان چوب جادویی در دست ندارد. صرف نظر از سایر عوامل، مسیر حرفه‌ای، دستاوردها و شیوه مربیگری او باید برای مربیان جوان انگلیسی الهام‌بخش باشد.