آیا سیاست باشگاه بیلبائو برای استفاده از بازیکنان باسکی مفید است؟
هفت‌یک- تیمی که از شهر بیلبائو می‌آید، سیاستی منحصر به فرد دارد: آن‌ها تنها بازیکنانی را به خدمت می‌گیرند که اهل سرزمین باسک باشند؛ منطقه‌ای در شمال اسپانیا و جنوب فرانسه با جمعیتی کمی بیش از سه میلیون نفر. این سیاست که باشگاه آن را «فلسفه» می‌نامد، اتلتیک را از سایر باشگاه‌ها متمایز می‌کند.
اتلتیک فصل گذشته به نیمه‌نهایی لیگ اروپا رسید اما با شکست سنگین ۷-۱ در دو بازی رفت و برگشت مقابل منچستریونایتد حذف شد. این تیم پس از کسب رتبه چهارم در لالیگا، حالا برای نخستین بار از فصل ۱۵-۲۰۱۴ دوباره به لیگ قهرمانان بازگشته است. شاگردان ارنستو والورده در نخستین دیدار مرحله گروهی، در ورزشگاه سن‌مامس میزبان آرسنالِ میکل آرتتا هستند (توضیح مترجم: این مطلب پیش از شکست 2-0 بیلبائو مقابل آرسنال نوشته شد).
والورده در نشست خبری پیش از بازی گفت: «امیدواریم همان چیزی که هستیم را نشان بدهیم و این هویت را در لیگ قهرمانان هم حفظ کنیم؛ اینکه با فلسفه اتلتیک هم می‌شود در اروپا رقابت کرد.»
ارتباط‌های آرسنال با این باشگاه نیز جالب است. کپا آریسابالاگا، دروازه‌بان دوم توپچی‌ها، محصول آکادمی بیلبائو است و پیش از انتقال 82.5 میلیون یورویی‌اش به چلسی در سال ۲۰۱۸، ۵۴ بار برای تیم اصلی بیلبائو به میدان رفت. در ترکیب آرسنال هم میکل مرینو و مارتین زوبیمندی، دو هافبک اسپانیایی، سابقه بازی برای رقیب سنتی بیلبائو یعنی رئال سوسیداد را دارند؛ درست مثل خود آرتتا که در فصل ۰۵-۲۰۰۴ برای سوسیداد بازی می‌کرد.
اما فلسفه باسکی اتلتیک بیلبائو دقیقاً چیست و از کجا آمده است؟ چه بازیکنانی شامل آن می‌شوند و چه موفقیت‌هایی برای این باشگاه به همراه داشته است؟
بیلبائو همچنان با سیاست استفاده از باسکی در جمع بهترین باشگاه‌های اروپا جای دارد و این فصل هم در چمپیونزلیگ به میدان می‌رود.
فلسفه باسکی اتلتیک چیست؟
اساسنامه اجتماعی باشگاه تأکید می‌کند که «اتلتیک در فعالیت‌های ورزشی خود به فلسفه سنتی‌اش وفادار می‌ماند.» هرچند تنها متن رسمی این سیاست در وبسایت باشگاه منتشر شده است: «اتلتیک فقط می‌تواند از بازیکنانی استفاده کند که یا محصول آکادمی خودش باشند، یا از آکادمی‌های دیگر در سرزمین باسک آمده باشند، یا در یکی از استان‌های باسک متولد شده باشند: بیسکایا، گیپوسکوا، آلاوا، ناوارا، لابورد، سول و باخس ناوارا.»
سرزمین باسک منطقه‌ای خاص در شمال اسپانیا و جنوب فرانسه است با پیوندهای زبانی، تاریخی و فرهنگی منحصر به فرد. این منطقه حتی زبان خود را دارد؛ «اوسکارا» که حدود ۹۰۰ هزار نفر به آن صحبت می‌کنند. بیلبائو بزرگ‌ترین شهر باسک است و در استان بیسکایا در شمال اسپانیا قرار دارد.
مؤسسه فرهنگی باسک برآورد کرده است که کل جمعیت سرزمین باسک حدود 3.1 میلیون نفر است. به این ترتیب، بیلبائو تنها می‌تواند بازیکنانی را از منطقه‌ای انتخاب کند که جمعیتی تقریباً برابر با ولز یا ایالت آرکانزاس در جنوب آمریکا دارد.
این سیاست از چه زمانی آغاز شد؟
سرآغاز این سیاست محل بحث است. اتلتیک در سال ۱۸۹۸ تأسیس شد و در ابتدا با بازیکنان خارجی بازی می‌کرد؛ چراکه کارگران بریتانیایی و دانشجویان باسکی که مدتی در بریتانیا زندگی کرده بودند، فوتبال را به بیلبائو آوردند.
روایت رمانتیک ماجرا می‌گوید که اتلتیک از سال ۱۹۱۱ و پس از آن‌که به دلیل استفاده از بازیکنان خارجی غیرمجاز از جام حذفی اسپانیا (کوپا دل‌ری) محروم شد، تصمیم گرفت فقط از بازیکنان باسکی استفاده کند؛ نوعی واکنش اعتراضی به رقبا. (البته فدراسیون فوتبال اسپانیا بعدها دوباره قهرمانی آن سال را به بیلبائو برگرداند.) اما برخی تاریخ‌نگاران باور دارند این تغییر بیشتر نتیجه سخت‌گیرانه‌تر شدن قوانین مربوط به بازیکنان خارجی در فوتبال اسپانیا و تبدیل شدن استان بیسکایا به مرکز پرورش استعداد فوتبالی بود؛ شرایطی که جذب بازیکنان غیربومی را عملاً غیرضروری می‌کرد.
آخرین بازیکن غیر باسکی در ترکیب اتلتیک، یک انگلیسی‌ای به نام اندرو ویچ بود که در آوریل ۱۹۱۱ و در یک بازی دوستانه مقابل تیم «سیویل سرویس» لندن برای بیلبائو به میدان رفت.
برادران ویلیامز، اینیاکی و نیکو، اولین بازیکنان سیاه‌پوستی هستند که برای بیلبائو به میدان می‌روند.
چه کسانی مشمول این سیاست می‌شوند؟
اگرچه تعریف بالا ممکن است ساده به نظر برسد، اما در طول ۱۱۴ سال تاریخ باشگاه اتلتیک، تفسیرهای مختلفی از این سیاست وجود داشته است.
باشگاه در ابتدا فقط بازیکنان منطقه بیسکای را انتخاب می‌کرد و سپس در دهه ۱۹۷۰ شروع به جذب بازیکنان باسک مشهور از خارج این منطقه کرد، قبل از اینکه بازیکنانی که خارج از سرزمین باسک به دنیا آمده اما در آنجا بزرگ شده‌اند را نیز وارد تیم کند.
سرمربی فعلی اتلتیک، ارنستو والورده است. والورده بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۶ برای باشگاه بازی کرد اما در استان غربی اکسترمادورا به دنیا آمده بود. او مشمول سیاست شد چون در شهر باسکی ویتوریا-گاستیز بزرگ شده بود. آیمریک لاپورت، مدافع سابق منچسترسیتی، در جنوب غربی فرانسه و خارج از سرزمین باسک به دنیا آمده و تنها وقتی ۱۵ ساله بود در سال ۲۰۰۹ به تیم جوانان بیلبائو پیوست و از ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۸ برای تیم اصلی بازی کرد. او هفته گذشته از باشگاه النصر بازگشت و قراردادی سه ساله امضا کرد.
ژوناس رامالیو، مدافعی باسکی با مادری باسکی و پدری آنگولایی، در سال ۲۰۱۱ و در زمان مربیگری مارسلو بیلسا، به‌عنوان نخستین بازیکن سیاه‌پوست یا دارای پیشینه قومی غیرسفیدپوست در تاریخ اتلتیک، اولین بازی خود در لالیگا را انجام داد.
پس از او، برادران نیکو و اینیاکی ویلیامز به ستاره‌های اصلی تیم تبدیل شدند. هر دو در شمال اسپانیا و از والدینی اهل غنا به دنیا آمده‌اند. اینیاکی در یک نشست خبری اعلام کرد که نیکو به دلیل مصدومیت از ناحیه ران در جریان بازی‌های ملی، دیدار برابر آرسنال را از دست خواهد داد.
رامالیو، بازیکنی که اکنون در تیم کاظمه کویت بازی می‌کند، در سال ۲۰۱۹ به مجله «پاننکا» گفت: «من در بیلبائو به دنیا آمدم. در نهایت مهم نیست رنگ پوستت چیست؛ همین که اینجا متولد شده‌ای یعنی باسکی هستی.»
برخی هواداران در سال‌های گذشته استدلال کرده‌اند که این سیاست باید شامل فرزندان و حتی نوه‌های باسک‌هایی شود که در دیگر نقاط دنیا زندگی می‌کنند. گزارش‌هایی هم وجود داشت مبنی بر اینکه بیلبائو به خاطر همین فلسفه، فرصت جذب مارکو آسنسیو ـ مهاجم پیشین رئال مادرید و کنونی فنرباغچه ـ را از دست داد؛ بازیکنی که پدرش باسکی بود اما خودش در مایورکا به دنیا آمد. دیه‌گو فورلان، مهاجم سابق اروگوئه، منچستریونایتد و اتلتیکومادرید نیز در سال ۲۰۱۹ به رادیو «کادنا سر» اسپانیا گفت: «خیلی دوست داشتم برای بیلبائو بازی کنم، چون مادربزرگم در سن‌سباستین باسک به دنیا آمده بود.»
در همان سال، تیم زنان اتلتیک بیبیانه شولتسه، مدافع میانی متولد آلمان با ریشه باسکی را به خدمت گرفت؛ بازیکنی که پدربزرگِ پدربزرگش برای بیلبائو بازی کرده بود. آیتور الیسِگی، رئیس وقت باشگاه، در گفت‌وگو با روزنامه ال‌موندو گفت: «بی‌تردید او با فلسفه ما هماهنگ است. به‌خاطر خانواده‌اش، مسیر فوتبالی‌اش، اشتیاقش برای پوشیدن این پیراهن و دفاع از این نشان. او هماهنگ است چون فلسفه این باشگاه را درک می‌کند؛ فلسفه‌ای که نوشته نشده تا محدود کند، بلکه آمده تا قدرت ببخشد.»
آیمریک لاپورت در بخشی از منطقۀ باسک به دنیا آمده که در فرانسه قرار دارد و به این ترتیب توانست اجازه بازی برای بیلبائو را به دست بیاورد.
آیا باشگاه‌های دیگری هم سیاست‌های مشابهی داشته‌اند؟
رقیب باسکی بیلبائو یعنی رئال سوسیداد، نزدیک به ۳۰ سال سیاست «فقط بازیکنان باسک» را دنبال می‌کرد که دلیل اصلی آن محدودیت‌های مالی بود، تا اینکه در سال ۱۹۸۹ جان آلدریج، مهاجم ایرلندی، را از لیورپول به خدمت گرفت.
باشگاه مکزیکی دپورتیوو گوادالاخارا که بیشتر با نام «چیواس» شناخته می‌شود، سیاست «فقط مکزیکی» دارد؛ به این معنا که باشگاه تنها از بازیکنانی استفاده می‌کند که یا در مکزیک به دنیا آمده‌اند یا والدین مکزیکی دارند، حتی اگر در جای دیگری متولد شده باشند. باشگاه اکوادوری ال‌ناسیونال نیز تنها از بازیکنان اهل همان کشور آمریکای جنوبی استفاده می‌کند.
آیا این سیاست موفق بوده است؟
بله. به جز بارسلونا و رئال مادرید، اتلتیک بیلبائو تنها باشگاهی است که هرگز به دسته پایین‌تر سقوط نکرده و از نظر تعداد جام‌های کسب‌شده (۳۶ عنوان) پس از این دو غول فوتبال، سومین باشگاه پرافتخار اسپانیاست.
در دورانی که بارسا و رئال سلطه کامل بر فوتبال اسپانیا داشته‌اند، بیلبائو همواره حضوری ثابت در رقابت‌های اروپایی داشته است. قهرمانی این تیم در فینال کوپا دل‌ری ۲۰۲۴ برابر مایورک-که با پیروزی در ضربات پنالتی به دست آمد ـ نخستین جام بزرگشان از سال ۱۹۸۴ بود.
کسانی که به باشگاه بیلبائو نزدیک‌اند معتقدند این «فلسفه» به تیم هم درون زمین و هم بیرون آن برتری می‌دهد.
آندونی سوبی‌ساره‌تا، دروازه‌بان پیشین بیلبائو و بارسلونا، در سال ۲۰۲۳ در گفت‌وگو با سایت اتلتیک گفت: «این فلسفه به تو چیزهای بیشتری می‌دهد. وقتی در بازاری که همه یک کار را انجام می‌دهند متفاوت باشی، ارزش پیراهنت بیشتر می‌شود، حق پخش بازی‌هایت بیشتر می‌ارزد و هوادارانت هم حاضرند برای محصولات باشگاه بیشتر هزینه کنند، چون تو منحصر به‌فردی.»