چرا فرمت جدید لیگ قهرمانان اروپا همه را گیج کرده است؟

هفت‌یک- نیکی هاین به‌طور طبیعی استعداد خاصی در پانتومیم دارد. شرایطی که سرمربی تیم کلوب بروژ برای ارتباط با تیمش با آن مواجه است، چندان ایده‌آل نیست. سکوهای ورزشگاه یان بریدل همچنان پر از تماشاگر است. با وجود سروصدای زیاد، احتمالش کم است که این مکان عظیم بتنی که با امید و سُنَت به هم متصل شده، فرو بریزد.

چند دقیقه پس از سوت پایان بازی تیمش مقابل اسپورتینگ لیسبون، هاین بازیکنانش را در یک حلقه گرد هم آورده تا بلافاصله نکات پس از بازی را با آن‌ها در میان بگذارد. بازیکنان غرق در عرق و شادی پیروزی، بازوهایشان را بر شانه‌های یکدیگر انداختند. حتی در این فاصله نزدیک، بسیاری از روی غریزه، به جلو خم شده و تلاش می‌کنند در میان همهمه، صدای سرمربی خود را بشنوند.

فرمت جدید لیگ قهرمانان تا اندازه‌ای به سود باشگاه‌های کوچکی مانند بروژ شده است.

با این حال، حرکات او آن‌قدر قوی و تأثیرگذار است که پیامش به‌وضوح منتقل می‌شود. در لحظاتی مختلف، او به بازیکنانش، به هواداران شادمان، و به زمین چمن اشاره می‌کند: این شما هستید، این کاری است که انجام داده‌اید، این جایی است که به آن تعلق دارید. او مشت‌هایش را گره می‌کند و دستانش را با حالت پیروزی بالا می‌برد؛ علامتی برای بازیکنانش که می‌توانند به پرش، رقص و پاشیدن آب به‌جای شامپاین بپردازند.

به عبارت دیگر، به نظر نمی‌رسد که هاین این بازی یا این پیروزی را بی‌اهمیت بداند.

همین موضوع در مورد بازیکنان کلاب بروژ و هواداران سرمست آن‌ها نیز صادق است. بازیکنانش پس از پایان جلسه تیمی هاین، حدود ۱۰ دقیقه دیگر روی زمین بازی می‌مانند و دور افتخار میزنند. مقابل جایگاه هواداران دوآتشه مکث می‌کنند تا با آن‌ها ارتباط بگیرند. کاسپر نیلسن، زننده گل پیروزی‌بخش تیم، افتخار هدایت و رهبری این جشن را به دست می‌آورد.

در حدود یک سال از پیدایش و سه ماه از شروع به کار فرمت جدید لیگ قهرمانان اروپا، دیدگاهی شکل گرفته که قالب جدید با جریان بی‌پایان بازی‌ها و جدول گنگ و انعطاف‌پذیرش، این رقابت قدیمی و معتبر را به نسخه‌ای کم‌جان و جعلی تبدیل کرده است.

قرعه‌کشی این فصل لیگ قهرمانان هم به شکل متفاوتی برگزار شد.

براساس این نظریه، مسابقات حالا بیش از حد گسترده و پیچیده شده‌اند و دیگر جذابیت گذشته را ندارند؛ هیجان آن کم‌رنگ شده و خطراتش مصنوعی به نظر می‌رسد. هر بازی یکبارمصرف شده، بدون هیچ ارتباط واقعی با کل رقابت، انگار فقط برای اجرا شدن برگزار می‌شود. نوعی فوتبال بی‌هدف که فقط بهانه‌ای است برای تولید محتوا و درآمدزایی.

گرچه ممکن است همه این‌ها درست باشد، اما همان‌طور که در ورزشگاه یان بریدل صدای قدردانی از هاین و بازیکنانش طنین‌انداز بود، به نظر می‌رسید کسی زحمت نداده بود که این موضوع را به کلاب بروژ اطلاع دهد.

***

جای تردید ندارد که قالب جدید لیگ قهرمانان اروپا ریشه در طمع بی‌پایان و خودخواهانه گروهی از غول‌های لیگ برتر دارد که منافع خود را با منافع فوتبال به‌طور کلی اشتباه گرفته‌اند.

مدلی که مدل سوئیسی نامیده شد، در ابتدا توسط یوفا برای راضی نگه‌داشتن این بزرگان ناآرام فوتبال طراحی شد، تا مطمئن شوند لیگ قهرمانان به نفع آن‌ها عمل می‌کند. کمی طعنه‌آمیز است که بیشتر طراحی این مدل تقریبا هم‌زمان با تلاش دوازده باشگاه از همین گروه برای تأسیس سوپرلیگ کوتاه‌مدت و شکست‌خورده‌شان انجام شد.

این دو پروژه، لیگ قهرمانان اروپا و سوپرلیگ اروپا، در اصل تفاوت چندانی با یکدیگر نداشتند. هدف اصلی بزرگان فوتبال اروپا این بود که پول بیشتری به دست بیاورند. این به معنای برگزاری بازی‌های بیشتر و مهم‌تر از آن، مسابقات بیشتری بین خودشان بود.

پس از فروپاشی پروژه سوپرلیگ، یکی از مدیران باشگاه‌های جدایی‌طلب (که برای حفظ روابطش خواست نامش فاش نشود) اعتراف کرد که از تناقض بین ادعای هواداران و خواسته واقعی‌شان، کاملا گیج شده است. بازی‌های جذاب بین تیم‌های بزرگ که معمولا در مراحل پایانی لیگ قهرمانان برگزار می‌شوند، همیشه محبوبیت زیادی دارند. پس چه اشکالی دارد که این مسابقات بیشتر برگزار شوند؟ این منطق شبیه به نگرش طنزآمیز یک مجری تلویزیونی به درام‌های کارآگاهی محلی است: «مردم دوستشان دارند، پس بیشتر از آن‌ها بسازیم!»

لیورپول و رئال از جمله باشگاه‌هایی هستند که به دنبال تشکیل سوپرلیگ بودند تا بتوانند دیدارهای بیشتری مقابل حریفان قدرتمندتر برگزار کنند.

فرمت جدید لیگ قهرمانان قرار بود این تقاضا را پاسخ دهد. اما در عین حال که از نظر تعداد بازی‌ها رشد می‌کرد، از نظر جغرافیایی محدودتر می‌شد. در ابتدا، برخی باشگاه‌ها پیشنهاد کردند جایگاه‌هایی خاص به قهرمانان سابق اختصاص داده شود؛ حتی اگر نتوانند در رقابت‌های داخلی خودشان سهمیه بگیرند. یوفا و اتحادیه لیگ‌های اروپایی که نماینده تمام لیگ‌های داخلی اروپا هستند، با این پیشنهاد مخالفت کردند و موفق شدند آن را کنار بزنند. یکی از مدیران حاضر در این مذاکرات گفت که این پیشنهاد چیزی جز تلاشی برای حفظ جایگاه تیم‌های بزرگ ایتالیایی، با وجود عملکرد ضعیف‌شان، نبود.

در نهایت، توافق به شکل دو جایگاه ضریب‌بندی انجام شد؛ سهمیه برای تیم‌هایی از لیگ‌هایی که فصل قبل در سه رقابت اروپایی بهترین عملکرد را داشتند. این گزینه گرچه مقبول‌تر به نظر می‌رسید، اما همچنان امتیازی برای منافع خاص همان باشگاه‌های بزرگ بود. حالا مرحله گروهی لیگ قهرمانان شامل ۳۶ تیم است که ۲۲ تیم آن‌ها از پنج لیگ بزرگ اروپایی هستند.

نتیجه این تغییرات، رقابتی است که در برخی مواقع سنگین، بی‌نظم و خسته‌کننده به نظر می‌رسد. همان‌طور که کارلو آنچلوتی و دیگران هشدار داده بودند، بازی‌های اضافی فشار بیشتری به بازیکنان وارد می‌کند. آنچلوتی، سرمربی رئال مادرید، پیش از شروع مسابقات گفت: «شاید این فرمت از سال گذشته جذاب‌تر باشد، اما برنامه بازی‌ها خیلی سنگین است.» نگاهی به لیست مصدوم‌های تیمش نشان می‌دهد که به نظر حق با او باشد.

این فرمت در عین حال هم بیش از حد قابل پیش‌بینی و هم بیش از حد بخشنده است. در یک طرف، ۱۴ تیم برتر جدول همگی از لیگ‌های بزرگ اروپا هستند. در طرف دیگر، حتی با نتایج ضعیفی مثل تساوی خانگی مقابل اینتر و فاینورد و باخت به اسپورتینگ و یوونتوس، ممکن است منچسترسیتی باز هم به مرحله بعد صعود کند.

این حس که هر سقوطی می‌تواند یک راه فرار داشته باشد، شاید بزرگ‌ترین نقص سیستم جدید باشد. چیزی که در شش دور اول مسابقات بیش از همه به چشم آمده، عدم قطعیت گسترده درباره معنای واقعی هر یک از این بازی‌ها است.

تا حدی این موضوع اجتناب‌ناپذیر است؛ اولین قدم‌ها در دنیای جدید همواره با تردید همراه هستند. پپ گواردیولا پیش از دومین بازی تیمش منچسترسیتی گفت که “نمی‌داند دقیقا چطور باید این فرمت جدید را مدیریت کرد”. تا پایان نوامبر، ونسان کمپانی، سرمربی بایرن مونیخ، از نگاه کردن به جدول خودداری می‌کرد. او پس از پیروزی ۱-۰ تیمش مقابل پاری سن ژرمن گفت: «من هنوز متوجه نمی‌شوم.»

شش بازی از این رقابت‌ها گذشته و هنوز بسیاری نمی‌دانند که نتیجه هر بازی چه معنایی دارد. حتی مسابقات حساس بین تیم‌های بزرگ، که قرار بود بیشترین جذابیت را داشته باشند، موقتی و بی‌اهمیت به نظر می‌رسند. آیا تساوی اینتر مقابل منچسترسیتی خوب بود؟ احتمالاً! آیا برد بارسلونا برابر دورتموند مهم است؟ باید منتظر بمانیم و ببینیم! شکست رئال مادرید مقابل لیورپول بد است؟ شاید!

***

اما این تنها باشگاه‌های بزرگ اروپایی نیستند که فکر می‌کنند تجربه آن‌ها اهمیت بیشتری دارد. هواداران، رسانه‌ها و حتی مسئولان فوتبال نیز تمایل دارند لیگ قهرمانان را از دید تیم‌هایی ببینند که انتظار دارند بیشتر زمان خود را در آن بگذرانند. این دیدگاه اما کامل نیست.

شکست سنگین سیتی در خانه اسپورتینگ لیسبون، یکی از شگفتی‌های این فصل لیگ قهرمانان بود.

برای مثال، کلاب بروژ طی این قرن در ۱۳ دوره لیگ قهرمانان حضور داشته و تنها یک بار (در فصل 23-2022) به مرحله حذفی رسیده است. عملکرد اسپورتینگ کمی بهتر است؛ آن‌ها دو بار به این مرحله رسیده‌اند. اما هیچ‌کدام به اندازۀ دینامو زاگرب متحمل شکست نشده‌اند؛ تیمی که از سال ۲۰۰۰ بیست بار در این رقابت‌ها شرکت کرده و هرگز از مرحله گروهی عبور نکرده است.

در مدل قدیمی لیگ قهرمانان، تیم‌هایی مانند کلاب بروژ و بسیاری تیم‌های مشابه دیگر گرفتار چیزی بودند که برندن راجرز، سرمربی سلتیک، از آن به‌عنوان «دام گلدان چهارم» یاد کرده است. این دام، نوعی پیشگویی بود که تیم‌های خارج از لیگ‌های بزرگ از همان لحظۀ قرعه‌کشی مرحلۀ گروهی با شانس بسیار کم مواجه می‌شدند. به گفته هاین، سرمربی کلاب بروژ، پس از دیدار تیمش با سلتیک در سلتیک‌پارک در تاریخ ۲۷ نوامبر «شما در گروهتان با تیم‌های قدرتمند بیشتری روبه‌رو می‌شدید و می‌دانستید که شش بازی سخت در پیش دارید.»

اما مدل جدید این شرایط را تغییر داده و به تیم‌های ضعیف‌تر آزادی بیشتری داده است. هاین توضیح می‌دهد: «حالا بازی‌ها به‌صورت تک‌دیدار بوده و شانس شما اندکی بیشتر شده است.» حتی راجرز هم اشاره کرد که تیم‌های ضعیف‌تر ممکن است در این فرمت جدید جسورانه‌تر عمل کنند؛ زیرا هر بازی فرصتی برای ریسک کردن است.

این رویکرد جدید به نظر مؤثر است. کلوب بروژ حالا ۱۰ امتیاز دارد. هاین، با وجود خوش‌بینی، محتاط است و می‌گوید: «ما هنوز از نظر ریاضی صعود نکرده‌ایم.» اما او اذعان دارد که براساس محاسبات پیش‌تورنمنت، تیمش احتمالاً به اندازه کافی امتیاز جمع کرده تا به مرحله پلی‌آف برسد.

تیم‌هایی مانند اسپورتینگ، فاینورد، سلتیک و پی.اس.وی آیندهوون نیز رقابت نزدیکی دارند. حتی دینامو زاگرب، که کار خود را با شکست ۹-۲ مقابل بایرن آغاز کرد، هنوز امید دارد. قهرمان همیشگی کرواسی در حال حاضر در جایگاه بیست و چهارم جدول قرار دارد؛ آخرین جایگاهی که برای صعود کافی است. تیم‌های فرانسوی مانند لیل و برست نیز که بودجه‌ای مشابه اسپورتینگ دارند و با قدرت‌هایی چون پاری‌سن‌ژرمن قابل مقایسه نیستند، عملکرد خوبی داشتند.

این تغییرات فقط به تیم‌های کوچک‌تر محدود نمی‌شود. بازگشت استون ویلا به صحنه فوتبال اروپا پس از چهار دهه، حتی در هر فرمتی، دیدارهای این تیم را به رویدادهایی خاص تبدیل می‌کرد. اما اونای امری، سرمربی این تیم، از فرصت یادگیری سریع‌تر در این مدل جدید استقبال کرد. او می‌گوید: «من این فرمت را دوست دارم. ما فرصت‌های بیشتری برای اصلاح اشتباهاتمان داریم.»

در این نسخه جدید از لیگ قهرمانان هیچ تجربه‌ای کاملا یکنواخت نیست. نمی‌توان گفت که همه بازی‌ها یا هیچ‌کدام از آن‌ها معنای مشخصی دارند. اهمیت هر بازی برای یک تیم به شرایط و اهداف خاص آن بستگی دارد.

به‌عنوان نمونه، روزنامه آلمانی بیلد از پیروزی بایرن برابر پاری‌سن‌ژرمن به‌عنوان یک بازی تحت فشار یاد کرد؛ زیرا بایرن در این فصل، در موقعیتی حساس قرار داشت. رئال مادرید، منچسترسیتی و پی‌اس‌جی مجبور شدند تمام بازی‌های خود را بیش از پیش جدی بگیرند. هر شکست ممکن است تأثیر محدودی داشته باشد، اما تعداد تیم‌هایی که از اشتباه آن‌ها سود می‌برند، به‌شدت افزایش یافته است.

جدول لیگ قهرمانان تا پایان شب ششم؛ تنها لیورپول در هر شش دیدارش به پیروزی رسید.

دیه‌گو سیمئونه، سرمربی اتلتیکو مادرید، پیش از بازی تیمش مقابل اسپارتا پراگ گفت: «این فرمت جدید به این معناست که همۀ تیم‌ها باید توجه بیشتری داشته باشند. فشار برای برد بیشتر شده، زیرا شما با تمام تیم‌های این تورنمنت رقابت می‌کنید.»

این نتایج پیش‌بینی نشده بود. غول‌های فوتبال اروپا لیگ قهرمانان را برای قدرت دادن به تیم‌های ضعیف‌تر بازطراحی نکرده بودند. اما با این حال، اتفاقی است که افتاده. طنز ماجرا اینجاست که برخی از تیم‌هایی که در تغییر فرمت نقش داشتند، حالا دچار مشکل شده‌اند؛ در حالی که تیم‌هایی که قرار بود بیشتر محدود شوند، از این واقعیت جدید به نفع خود استفاده کرده‌اند.

البته هیچ چیز بی‌نقص نیست. بسیاری در بخش‌ بازیکن‌یابی باشگاه‌ها از افزایش فشار کاری روی بازیکنان ناراضی هستند. یک باشگاه که در بین سیدهای پایین قرار دارد، احساس می‌کند که یک قرعه نه چندان هیجان‌انگیز شانس‌شان برای سود بردن از نظر تجاری در یکی از معدود حضورهای‌شان در این رقابت‌ها را کاهش داد.

اما در گوشه‌هایی از این رقابت که توجه کمتری به آن‌ها می‌شود، لیگ قهرمانان همچنان معنای خود را حفظ کرده است. برای کلاب بروژ، این مسابقات به‌هیچ‌وجه کم‌اهمیت یا بی‌ارزش به نظر نمی‌رسد.

هاین پس از کنترل احساساتش و نزدیک شدن تیمش به صعود تاریخی به مراحل حذفی، گفت: «من واقعاً به تیمم افتخار می‌کنم. باید قدم‌هایمان را با احتیاط برداریم، اما با این وجود، از این لحظات لذت می‌بریم. گاهی اوقات آن‌طور که باید از چنین لحظاتی لذت نمی‌بریم.»