شماره پیراهن‌های تاریخی؛ شماره 1، دروازه‌بان‌های عجیب و ترتیب‌ الفبایی

هفت‌یک– در اصل مفهوم شماره پیراهن در فوتبال اساسا یک ایده ساده است. آنها طراحی شده‌اند تا به هواداران و تیم داوری کمک کنند که بازیکنان را در زمین تشخیص دهند. حدود یک قرن از اولین باری که از پیراهن‌های شماره‌دار در تیم‌های حرفه‌ای استفاده شد، می‌گذرد. با این حال شماره پیراهن دارای معانی وسیع‌تری نیز هست. بعضی اعداد مربوط به پست‌های خاصی هستند و روی نقش تاکتیکی آنها در زمین تاکید دارند. اعدادی هستند که موقعیت و اسطوره شناسی خاصی را در پس خود دارند. اعدادی خاص در یک کشور معنی ویژه‌ای دارند اما در خارج از مرزها به صورتی کاملا متفاوت شناخته می‌شوند. بعضی اعداد به احترام اسطوره‌های هر باشگاه اصطلاحا بازنشسته شده‌اند و از آنها دیگر استفاده نمی‌شود. بعضی اوقات اعداد به برند شخصی یک بازیکن تبدیل می‌شوند و حتی بعضی از شماره‌ها در قرارداد یک بازیکن نیز نوشته می‌شود. بعضی اوقات بازیکنان پیراهنی را به تن می‌کنند که در حد و اندازه‌های نقش آنها نیست و همین موضوع باعث می‌شود کسی آنها را جدی نگیرد.

وقتی شماره پیراهن اولین‌بار در سال 1928 در فوتبال انگلیس به صورت آزمایشی استفاده شد، با استقبال گرمی از سوی خبرنگاران روبرو شد و دلیل آن احتمالا این بود که تمرکز آنها برای شناخت بازیکنان در زمین، بیش‌تر از سایرین بود. با این حال تا 11 سال بعد و سال 1939 استفاده از اعداد توسط فدراسیون‌های فوتبال محافظه‌کار ممنوع بود اما در آن سال این کار اجباری شد. در فصل 40-1939 تنها سه هفته از مسابقات، پیش از نیمه کاره ماندن لیگ به دلیل آغاز جنگ جهانی دوم، برگزار شد با این حال در فصل 47-1946 بود که استفاده از پیراهن‌های شماره‌دار به صورت عادی در فوتبال انگلیس رایج شد.

در این زمین اتحادیه فوتبال انگلیس تاکید داشت که تیم‌ها باید شماره پیراهن بازیکنان خود را با توجه به پست آنها انتخاب کنند و فرض بر این بود که تمامی تیم‌ها از سیستم قدیمی 5-3-2 هرمی استفاده می‌کنند. تفاوت شماره پیراهن‌های مدرن در کشورهای مختلف، نحوه پیشرفت تاکتیکی فوتبال را تا اندازه زیادی توضیح می‌دهد. بعدا درباره این پیچیدگی‌ها شرح خواهیم داد. بهترین پست برای آغاز این سری مشخصا پیراهن شماره یک است.

***

ساده‌ترین و بی‌حاشیه‌ترین شماره پیراهن، شماره یک است که مشخصا پیراهن دروازه‌بان به شمار می‌رود. در واقع وقتی در دهه 1920 شماره پیراهن‌ها به صورت آزمایشی امتحان شدند، شماره‌ها از 2 تا 11 بود. نیازی به استفاده از شماره برای دروازه‌بان نبود چرا که آنها پیراهنی با رنگ متفاوت با هم تیمی‌های خود بر تن داشتند و پیش از آن نیز می‌شد آنها را در زمین تشخیص داد. با این حال در نهایت آنها شروع به استفاده از شماره یک کردند و در این پست- که همیشه پستی حیاتی در طول تاریخ فوتبال بود-هرگز سردرگمی برای انتخاب شماره مناسب وجود نداشت. خب، تقریبا هرگز…

کامپوس که در پست مهاجم هم بازی می‌کرد، در بعضی از دیدارها با شماره 9، درون دروازه می‌ایستاد.

حتی در تاریخچه پرشکوه دروازه‌بان‌های آمریکای لاتین، خورخه کامپوس یک پیشتاز بود. او یک دروازه‌بان- مهاجم نابغه بود که همیشه بازی‌های تیمش را به عنوان دروازه‌بان شروع می‌کرد اما در صورت نیاز به گل، به عنوان پلن B، به جلو می‌رفت. او در سال 2018 در گفتگو با فورفورتو اظهار داشت: ” در یک دنیای ایده‌آل من دوست داشتم به عنوان دروازه‌بان در نیمه اول بازی‌ها به میدان بروم و در نیمه دوم در نقش مهاجم ظاهر شوم.”

او پیش از آن که به عنوان دروازه‌بان اول به باشگاه پوماس در مکزیکو سیتی بپیوندد، نام خود را به عنوان مهاجم بر سر زبان‌ها انداخته بود و در فصل 90 – 1989 با 14 گل زده به عنوان بهترین گلزن شناخته شده بود اما در نهایت به پست مورد علاقه خود در دروازه بازگشت. او به اندازه‌ای در پست دروازه‌بانی سازگار بود که علی‌رغم این که قدش تنها 170 سانتی متر بود اما 130 بازی ملی برای مکزیک انجام داد.

اما پست دوگانه او باعث ایجاد مشکلاتی در شماره‌گذاری شد.  برای مثال کامپوس در رقابت‌های المپیک 1996 شماره 9 را برای مکزیک بر تن کرد و این در حالی بود که در طول این رقابت‌ها در تمامی بازی‌ها در دروازه حضور داشت و این موضوع در طول زندگی حرفه‌ای او در باشگاهش نیز بارها تکرار شد. با این حال گاهی مانند دیدار دوستانه با شیلی در سال 1995 پیراهن شماره یک را بر تن داشت اما با آغاز بازی در دروازه به جلو نیز می‌آمد. کامپوس این فرصت طلایی را داشت که در حالی‌که بازی با تساوی 1-1 دنبال می‌شد، گل پیروزی بخش تیمش را نیز به ثمر برساند اما دروازه‌بان حریف شوت او را مهار کرد.

همه چیز پیچیده‌تر می‌شود وقتی بدانید که کامپوس که برای طراحی پیراهن‌های دروازه‌بانی رنگارنگ خود نیز معروف بود، گاهی در تیم ملی مکزیک وقتی در دروازه حضور داشت، پیراهن سبز اول این تیم را بر تن می‌کرد اما این اتفاق در صورتی رخ می‌داد که هم تیمی‌هایش پیراهن دوم راه راه را پوشیده بودند.

علاقه خورخه کامپوس برای خروج از دروازه، باعث می‌شد در بعضی عکس‌ها دقیقا مشخص نباشد که او در چه پستی بازی می‌کند.

عکس بالا مربوط به بازی برابر هلند است که بعضی را واداشت تا بررسی کنند که دقیقا چه اتفاقی در حال رخ دادن است. کامپوس مانند بازیکن میانه زمین با سر به توپ ضربه زده، در پست یک بازیکن عادی و با پیراهن یک بازیکن عادی اما شماره پیراهن و دستکش‌هایی که دارد، نشان می‌دهد به عنوان دروازه‌بان در زمین حضور دارد. چه حالتی بهتر از این‌که کامپوس به عنوان مهاجم پیراهن شماره یک را بر تن کند و به عنوان دروازه‌بان پیراهن شماره 9 را بپوشد؟ این‌که کامپوس به عنوان یک دروازه‌بان- مهاجم پیراهن شماره 19 را داشته باشد.

او در سال 1996 در حالی‌که برای تیم آتلانته بازی می‌کرد و مقابل کروز آزول به میدان رفته بود، در دروازه حضور داشت و گل اول بازی را دریافت کرد. پس از آن فلیکس فرناندز به عنوان دروازه‌بان ذخیره جانشین او شد و کامپوس با پوشیدن پیراهن یک بازیکن عادی به جلوی زمین رفت. درحالی‌که 5 دقیقه به پایان بازی باقی مانده بود، او یک ارسال از سمت راست را – در حد و اندازه‌های یک مهاجم عادی، نه یک دروازه‌بان- با یک قیچی برگردان آکروباتیک، به گوشه دروازه حریف فرستاد.

تنها دو دروازه‌بان در تاریخ موفق شده‌اند گل‌های بیش‌تری از 46 گل کامپوس به ثمر برسانند که هردوی آنها از اسطوره‌های آمریکای جنوبی هستند؛ خوزه لوییس چیلاورت با 67 گل اولین آنهاست اما روجریو سنی برزیلی این رکورد را تقریبا دو برابر کرده و 131 گل به ثمر رسانده که شامل 69 پنالتی و 61 ضربه آزاد است و یک گل نیز در جریان بازی به ثمر رساند.

روجریو سنی برای پر کردن خلا شماره 10 تیمش، پیراهن 01 می‌پوشید.

برخلاف کامپوس، سنی به صورت خاص در پست دروازه‌بانی ایفای نقش می‌کرد و تنها برای زدن ضربات آزاد جلو می‌رفت؛ بنابراین پیراهن شماره 9 را بر تن نمی‌کرد. با این حال او نیز در آخرین روزهای بازی خود برای سائو پائولو از شماره غیرمعمول 01 استفاده کرد. این  موضوع در سال 2007 و در روزهایی پیش آمد که سائو پائولو شماره 10 نداشت و سنی تصمیم گرفت که این خلا را با استفاده از برعکس کردن شماره 10 پر کند. با خداحافظی او از دنیای فوتبال در سال 2015، شماره 01 سنی در این باشگاه به احترام او کنار گذاشته شد- دروازه‌بان‌های سائو پائولو همچنان می‌توانند شماره یک را در این باشگاه بر تن کنند اما هرگز کسی از شماره 01 استفاده نخواهد کرد. این اقدام مشکلی نیز ایجاد نخواهد کرد- با این حال بعضی دروازه‌بان‌ها از سنی الهام گرفتند- مانند اورسون، دروازه‌بان سانتوس، در طول دوران حضور خود در سیرا از این شماره استفاده و با به ثمر رساندن یک گل از روی ضربه آزاد برابر کورینتیانس در سال 2018 به سنی ادای احترام کرد.

تنها یک بار در تاریخ لیگ برتر انگلیس پیراهن شماره یک، توسط یک بازیکن وسط زمین استفاده شد و آن زمانی بود که استوارت پیرس، سرمربی منچسترسیتی، تلاش کرد که در آخرین هفته فصل 05 – 2004 در دیدار برابر میدلزبورو به یک پیروزی حیاتی دست پیدا کند و نیکی ویور، دروازه‌بان دوم خود، را جانشین کلودیو رینا، هافبک تیمش، کرد. بدین ترتیب دیوید جیمز، دروازه‌بان اول 195 سانتیمتری این تیم، به عنوان مهاجم نوک تیم با پیراهنی که شماره یک روی آن نقش بسته بود در زمین حضور پیدا کرد. این موضوع باعث خوشحالی جان مَکِن، مهاجم تیم، که روی نیمکت بود، نشد. این اتفاق در حالی رخ داد که سیتی در خانه از پیراهن دوم خود استفاده کرده بود و به همین دلیل جیمز با پیراهن آبی تیره خود، در زمین چندان مسخره به نظر نمی‌رسید.

پیرس در این باره گفت:” من به مسئول تدارکات تیم گفتم که یک پیراهن عادی با شماره جیمز چاپ کند و به او گفتم:” به خاطر خدا، به او نگو” او چیزی در این باره نمی‌دانست. دستیار من در آن زمان گفت که نمی‌خواهد در این باره کاری کند. در دقیقه 75 به من گفت:” امکان ندارد. مسئولیت تمام این موضوع بر عهده خودت است؛ توی احمق!”  من فکر کردم که جیمز می‌تواند کار را تمام کند و او در نهایت در پست شماره 10 بازی را تمام کرد.”

در آخرین دیدار فصل 05-2004 لیگ برتر، دیوید جیمز در دقایق پایانی بازی منچسترسیتی- میدلزبورو از دروازه به نوک حمله منتقل شد.

در هر حال جیمز مشکلاتی جدی با حضور خود در زمین ایجاد کرد و گیج شدن دفاع میدلزبورو باعث شد که آنها به دلیل خطای هند کوئدرو یک پنالتی به تیم حریف بدهند. پنالتی رابی فاولر از سوی مارک شوارزر مهار شد تا به همه یادآوری کند که یک دروازه‌بان سومی نیز در زمین حضور دارد و این پنالتی از دست رفته باعث شد که سیتی نتواند سهمیه حضور در لیگ اروپا را به دست آورد.

مثال‌هایی برای بازیکنانی که در پست دروازه‌بانی حضور نداشتند اما پیراهن شماره یک را بر تن کردند نیز وجود دارد که معروف‌ترین آنها ادگار داویدز در دوران محدود و عجیب حضورش به عنوان بازیکن – مربی در بارنت است. او پیراهن شماره یک را از گراهام استاک گرفت و اعلام کرد که می‌خواهد این پیراهن بر تن هافبک‌ها باشد. بازیکن سابق تیم ملی هلند در گفتگو با برنامه گل در شبکه اسکای درباره علت این کار خود گفت:” من اینجا نشستم و به این فکر کردم که من ادگار داویدز لعنتی هستم.”

***

در این نقطه از افسانه دروازه‌بانانی که شماره پیراهن‌های “اشتباه” داشتند، باید اشاره کنیم که برخی قوانین را زیر پا گذاشته و به صورت دائم شماره بازیکنان عادی را بر تن کردند. دروازه‌بانان ایتالیایی در این زمینه پیشتاز هستند. لوکا بوچی پیراهن شماره 5 و 7، کریستیانو لوپاتلی پیراهن شماره 3 و 10 و امیلیانو ویویانو پیراهن شماره 2 را در سمپدوریا بر تن می‌کرد. گیلماربرزیلی در قهرمانی تیم ملی کشورش در جام جهانی 1958 پیراهن شماره 3 را پوشید. این در حالی است که بعضی از تیم‌های ملی در دهه 1970 میلادی شماره‌ها را بر اساس حروف الفبا تعیین می‌کردند که باعث شد نوربرتو آلونسو، بازیکن شماره 10 ریورپلاته، بازیکن شماره یک تیم ملی آرژانتین شود و اوبالدو فی‌یول، دروازه‌بان شماره یک این تیم، با شماره 5 در جام جهانی 1978 به میدان برود. هلند نیز در جام جهانی قبل از آن از همین قانون پیروی کرده و پیراهن شماره یک را بر تن رود گیلز، مهاجم خود، کرده بود. عجیب به نظر می‌رسد که حرف G در ابتدای فهرست حروف الفبا باشد اما پیش از او یوهان کرویف بود که اجازه پیدا کرده بود پیراهن شماره 14 را بر تن کند. یان یونگبلود شماره 8 را داشت و با این که در جام جهانی 1978 استفاده از سیستم انتخاب شماره بر اساس حروف الفبا در هلند منسوخ شد اما او با همان شماره ادامه داد. در سال‌های اخیر نیز گی‌یرمو اوچوآ قدم در جای پای کامپوس، دروازه‌بان سابق مکزیک، گذاشت و شماره یک بازیکن عادی را انتخاب کرد. او شماره 8 را به دلیل شباهت به نام خود دوست داشت چرا که به تلفظ اسپانیایی آن شبیه بود (توضیح مترجم: در اسپانیایی عدد 8، اوچو تلفظ می‌شود که نزدیکی زیادی به اوچوآ دارد.)

اسوالدو آردیلس، هافبک میانی آرژانتین، شماره 1 این تیم در جام جهانی 1982 اسپانیا بود.

جان رودی و روی پاتریسیو، دروازه‌بان‌های وولوز، تصمیم گرفتند که پیراهن شماره یک را به احترام کارل ایکِمه، دروازه‌بان سابق که به دلیل سرطان خون مجبور به خداحافظی از دنیای فوتبال شد، به تن نکنند. رودی شماره 21 را انتخاب کرد و پاتریشیو شماره 11 را بر تن کردند که تا جایی که می‌شود به شماره مرسوم دروازه‌بان‌ها در دنیای فوتبال نزدیک باشند.

ایکلمه در حال حاضر درمان خود را به خوبی پشت سر گذاشته و احترام زیادی برای این حرکت پاتریسیو قائل است. او سال گذشته در گفتگو با اتلتیک اظهار داشت:” این تصمیم بسیار محبت‌آمیز بود و سطح شخصیت آنها را نشان داد. در آن زمان هم من به خاطر این کار تشکر کردم. پاتریشیو خرید بسیار خوبی برای وولوز بوده است و من فکر می‌کنم حالا زمان آن رسیده که پیراهن شماره یک را بر تن کند. ”

جنبه دیگر انتخاب شماره برای دروازه‌بان‌ها این است که شماره دروازه‌بان ذخیره نیز بیش از هر پست دیگری مشخص است و این موضوع در جام جهانی 2018 به خوبی مشخص بود. 20 کشور از جمع 32 کشور حاضر در این رقابت‌ها شماره 12 خود را به دروازه‌بانان دوم اختصاص داده بودند که منطقی به نظر می‌رسید چرا که در واقع شماره یک تیم دوم به حساب می‌آید. معمولا شماره 23 نیز به دروازه‌بان سوم تعلق دارد و 15 تیم در روسیه نیز از این موضوع تبعیت کردند. این موضوع نیز با توجه به لیست‌های 22 نفره فیفا برای تیم‌های حاضر در جام جهانی منطقی است چرا که در سال 2002 به تیم‌ها اجازه داده شد که یک دروازه‌بان سوم برای مواقع اورژانسی به همراه داشته باشند. در این موارد ذکر شده که دروازه‌بان‌ها تنها می‌توانند در همین پست به میدان بروند.

بر حسب اتفاق یکی از بازیکنان که در جام جهانی 2002 با شماره 23 حضور داشت، کامپوس بود که قانون فیفا مبنی بر عدم حضور دروازه‌بانان در پست دیگر روی او تاثیرگذار بود. در بریتانیا شماره 13 شماره سنتی دروازه‌بانان ذخیره است. وقتی تیم‌ها اجازه انجام دو تعویض را داشتند معمولا از شماره 12 و 14 استفاده می‌کردند و شماره 13 را به دلیل نحسی کنار گذاشته بودند. پس از آن که تعداد تعویض‌ها به 3 افزایش پیدا کرد، دروازه‌بانان بیش‌تری روی نیمکت حضور یافتند و شماره 13 را انتخاب کردند. حالا بازیکنان عادی بیش‌تری نیز این شماره را بر تن می‌کنند با این حال 5 دروازه‌بان همچنان در رقابت‌های این فصل شماره نحس را انتخاب کردند. معروف‌ترین آنها روبرتو، دروازه‌بان وستهام، است و دلیل این موضوع عملکرد نه چندان موفقیت‌آمیز او در این فصل نیست بلکه به این دلیل است که در اسپانیا دروازه‌بانان تنها اجازه دارند شماره یک یا 13 را انتخاب کنند که مربوط به باز شدن جا برای بازیکنان جوان‌تر در فهرست 25 تایی تیم‌های لالیگاست. سیستم فرانسه متفاوت است. شماره 16 شماره معمول دروازه‌بان ذخیره است که به نظر می‌رسد به این دلیل است که این شماره آخرین شماره در نیمکتی با 5 بازیکن ذخیره است. این سنت در تیم ملی نیز جریان داشته است و فابین بارتز در طول دوران حضور خود در تیم ملی فرانسه شماره 16 را بر تن می‌کرد. این سنت به کشورهای آفریقایی نیز راه پیدا کرده است. 19 کشور از 24 کشور حاضر در جام ملت‌های آفریقای سال گذشته دروازه‌بانان ذخیره خود را با شماره 16 به این مسابقات فرستاده بودند. در واقع لیگ یک فرانسه لیگ دیگری است که بسیار درباره شماره دروازه‌بان‌ها سخت‌گیر است. همه تیم‌ها باید سه دروازه‌بان با شماره‌های 1، 16 و 30 داشته باشند.

به نظر می‌رسد که این سخت‌گیری‌ها در لیگ فرانسه و لالیگا غیرضروری است اما به سختی می‌توان این موضوع را نیز انکار کرد که پوشیدن شماره‌های یکسان برای دروازه‌بانان از نظر زیبایی شناسی بسیار مهم است. مقایسه این موضوع با رقابت‌های سری A که در هفته گذشته تنها 9 دروازه‌بان از 20 دروازه‌بان آن پیراهن شماره یک را بر تن کرده بودند و سایرین با شماره‌هایی مانند 21، 25، 28، 39، 47، 69، 90، 95 و 99 ( دو نفر ) در آن حضور داشتند، باعث می‌شود که درک این موضوع در فرانسه و اسپانیا راحت‌تر باشد.